Συζήτηση για την Στρατιωτική Ισχύ, υπό την ευρεία της έννοια, από την οπτική σκοπιά της Ελλάδος
3 Μαρτίου 2022 38 Σχόλια
Η ομιλία του ταξχου ε.α. κ. Βασιλείου Λουμιώτη με θέμα: «Κύριες αιτίες της ήττας της Στρατιάς Μ Ασίας και της καταστροφής του Στρατού τον Αύγουστο του 1922″, που εκφωνήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022 στην «Έπαυλη Δροσίνη» της Κηφισιάς, στο πλαίσιο των «Μαθημάτων Σύγχρονης Ιστορίας» του «Ελευθέρου Πανεπιστημίου» του Δήμου Κηφισιάς.
Η Στρατιωτική Ιστορία
Τα άρθρα για τη στρατιωτική ιστορία της Μικρασιατικής Εκστρατείας έχουν τον δικό τους ιστόχωρο:
Μικρασιατική Εκστρατεία: Ο Ρόλος των Σοβιετικών
Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις "Ινφογνώμων" η μικρή μονογραφία των συντελεστών του ιστολογίου: "Μικρασιατική Εκστρατεία: Ο Ρόλος των Σοβιετικών" Η μονογραφία βασίζεται στο κείμενο που δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στο παρόν ιστολόγιο και στον ιστόχωρο της "Μικρασιατικής Εκστρατείας" και αποτελεί μείζονα εμπλουτισμό και επέκτασή του.
Center for Strategic and Budgetary Assesment Information Dissemination From Aviation Week and Space Technology United States Naval Institute Army Aviation Small Wars Journal defence-point.gr
Βελισάριος 
Συγχαρητήρια στον ταξίαρχο! Ωραία ομιλία.
Καλησπέρα σας.Παρακολουθω ανελλιπώς την αρθρογραφία σας στο site. Θερμή παράκληση προς τον κύριο Λουμιώτη να λάβω το pdf το οποίο αναφέρεται στην εισαγωγή του βίντεο καθώς και όποιο άλλο link στο οποίο ο ιδιος αναφέρεται στα της Μικρασιατικής Εκστρατείας.Αναμενω με αγωνία κάποιες μελλοντικές αναλύσεις σε επόμενα άρθρα του site, σχετικά με την Εκστρατεία προς Άγκυρα, καθώς είμαι απόγονος μαχητή του 27ου ΣΠ,ο οποιος τραυματίστηκε βαρειά στην μάχη του οροπεδίου Τοιντεμιρ, στο Γιλντίζ Νταγ.Μετα τιμής, Γεώργιος Μπελεκουκιας, ανάξιος απόγονος Ήρωος προγόνου.
Συγχαρητήρια, πολύ ωραία μελέτη και παρουσίαση.
Η μελέτη μάλλον άργησε 100 χρόνια.
Θερμά συγχαρητήρια για τον αγαπητό Ταξίαρχο Λουμιώτη. Αντιλαμβάνεται κανείς το μέγεθος της αξίας που έχουν τέτοιες οργανωμένες διαλέξεις και το πόσο θα βοηθούσαν κυρίως τα Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεδομένης μάλιστα της εμβρυακής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η επιστήμη της Στρατιωτικής Ιστορίας, τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερα μεγάλη προβολή, μήπως και ξυπνήσουν οι ιθύνοντες.
Η συστηματική έρευνα και προετοιμασία της διάλεξης είναι άξιες κάθε επαίνου και προκαλούν εντύπωση με την τελεία αντίθεσή τους, σε σχέση με την γενικώς επιφανειακή θεώρηση των θεμάτων της Στρατιωτικής Ιστορίας που επικρατεί στην Ελλάδα· στην Ελλάδα με πανάρχαια ιστορία και κυρίως την ανάδειξη του πρωτοπόρου Θουκιδίδη.
Η συμπλήρωση 100 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή που προέκυψε και ως αποτέλεσμα μιας συντριπτικής στρατιωτικής ήττας, ας συμβάλει στην ευρύτερη μελέτη, έρευνα και παραγωγή έργου στον τομέα της Στρατιωτικής Ιστορίας εντός του 2022.
Συγχαρητήρια για την εξαιρετική παρουσίαση. Θα ήθελα να κάνω κάποιες ερωτήσεις στον κ. Λουμιώτη ή Αρματιστή όπως τον ξέρουμε χρόνια τώρα. Βασικά έχω αρκετές τις οποίες όμως θα κάνω σταδιακά γιατί δε θα θελα να σπαμάρω το μπλογκ.
(1) Στο 15:35 λέτε ότι «Οι ανώτατες διοικήσεις εγκαθιστούσαν τα στρατηγεία τους πολύ μακριά από το πεδίο της μάχης».
Αναρωτιέμαι όμως, εάν αυτό ήταν το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης του στρατού μας από Γάλλους αξιωματικούς; Το λέω αυτό γιατί στο γνωστό βιβλίο του Γάλλου ιστορικού Καρτιέ «Ιστορία του Β’ ΠΠ», αναφέρει για το γαλλικό τρόπο μάχης κατ’ αντιπαράθεση με τον γερμανικό:
«Σύμφωνα με την γαλλική αντίληψη, που κληρονομήθηκε από το 1914/18, ο αρχηγός διευθύνει από μακριά έναν σχεδόν αφηρημένο πόλεμο, με την αναγκαία προοπτική χρόνου και πνεύματος, ώστε οι αποφάσεις του να είναι απαλλαγμένες από την συγκίνηση του αγώνα.»
Μήπως λοιπόν αυτή η διαφορά με τους Κεμαλικούς διοικητές, οφείλεται στο ότι οι μεν εκπαιδεύτηκαν από Γερμανούς, οι δικοί μας από Γάλλους;
(2) Στο 17:23 λέτε «Ο Διοικητής του Β’ ΣΣ δεν επιβάλει τη θέληση του στον διοικητή της 13ης Μεραρχίας να επιτεθεί. Και ο διοικητής της 13ης Μεραρχίας δεν επιβάλει τη θέληση του στον Συνταγματάρχη που είναι υπό τις διαταγές του να επιτεθεί.»
Οι προαναφερθέντες αξιωματικοί αυτοί ήταν δηλαδή απότακτοι; Επειδή στο 12:25, λέτε «Όσοι μετέβησαν ανέλαβαν στη Στρατιά όλες σχεδόν τις διοικήσεις από Σύνταγμα μέχρι Σώμα Στρατού». Επίσης λέτε ότι δεν ψήθηκαν στις νέες τακτικές. Μπορείτε λίγο να αναφερθείτε σε αυτές έτσι ώστε να καταλάβουμε τι ακριβώς αγνοούσαν;
(3) Στο 10:25 λέτε «ο Ελληνικός στρατός ψήθηκε σε εισαγωγικά» επί λέξη. Αυτό γιατί το λέτε; Αν καταλαβαίνω καλά, θεωρείτε την εμπειρία εκείνη όχι ιδιαίτερα σημαντική; Π.χ. έχω διαβάσει ότι στην πραγματικότητα, οι νίκες μας ήταν εύκολες και προήλθαν από την συντριπτική μας υπεροχή. Θα ήθελα εάν μπορείτε ένα σχόλιο.
Σας ευχαριστώ
Κύριε Νούκο
Επί του υπ’ αριθμό 1.
Πιθανόν. Όμως τα εγχειρίδια εκστρατείας δεν αποτελούν ευαγγέλιο, αλλά έναν απλό μπούσουλα. Οι Γάλλοι κατά το 1ο Π.Π. διεξήγαγαν αμυντικές επιχειρήσεις στο δικό τους έδαφος. Επομένως διέθεταν απρόσκοπτη τηλεφωνική και τηλεγραφική σύνδεση με μέσα ανώτερα αυτών που διέθετε ο Ε.Σ..
Εμείς στη Μ.Α. διεξαγάγαμε επιθετικές επιχειρήσεις σε έδαφος του εχθρού. Τα καλώδια κόβονταν από χωρικούς και ομάδες ατάκτων. Εν πάση περιπτώσει κατά τις επιθετικές επιχειρήσεις οι διοικήσεις, το ΜΧ και το ΠΒ προωθούνται.
Ανεξάρτητα τούτων από τη στιγμή που το σύστημα διεύθυνση αποδείχθηκε ότι δεν απέδιδε επιβαλλόταν οι διοικήσεις να προωθηθούν. Αλλά δεν το έκαναν.
Επί του υπ’ αριθμό 2.
Ο δκτής του Β΄ Σ.Σ. ναι. Ο δκτής της ΧΙΙΙ δεν γνωρίζω. Ο διοικητής του Συντάγματος ήταν ο Πλαστήρας. Νομίζω ότι το γνωρίζετε.
Επί του υπ’ αριθμό 3.
Το «ψήθηκε» το αναφέρω με την έννοια ότι ο ΕΣ κάτι επιτέλους έκανε. Σημαντικό: Ναι. Διπλασίασε την Ελλάδα. Αλλά είναι φρόνιμο να έχουμε υπόψη μας, επειδή είμαστε πανηγυρτζήδες, ότι πολεμήσαμε με ένα ελάχιστο μέρος της οθωμανικής στρατιάς της Βαλκανικής και κατά το 2ο Β.Π. επίσης με ένα μέρος του Βουλγαρικού στρατού.
Δεν είμαι και πολύ σίγουρος για το τι θα κάνει ο ΕΣ σε ένα μελλοντικό Ε-Τ πόλεμο, όταν έχει υποκατασταθεί από τις λίγες επίλεκτες δυνάμεις ΚΔ που διαθέτουμε. Άσκηση ΠΖ δεν βλέπουμε. Το ελληνικό πεζικό απουσιάζει ακόμη και από τις μεγάλες παρελάσεις. Διαβάστε το άρθρο ενός σημαντικού αξιωματικού «Κι όμως, ο πόλεμος δεν ανήκει στο παρελθόν» https://slpress.gr/diethni/ki-omos-o-polemos-den-anikei-sto-parelthon/, και θα καταλάβετε.
Όσον αφορά τα ζητήματα διεύθυνσης και διεξαγωγής της μάχης κατά τη Μ.Ε. διαβάστε το ακόλουθο από ένα αξκό που έλαβε μέρος στις μάχες του Σαγγάριου:
«Επιβάλλεται να το ομολογήσουμε, όσο πικρό και αν είναι, ότι κάποιες Διοικήσεις δεν στάθηκαν στο ύψος τους, ούτε φάνηκαν αντάξιες των περιστάσεων. Η ανεπάρκεια αυτή εκδηλώθηκε σε όλη της την ένταση κατά τη διεύθυνση της μάχης. Οι επιθέσεις εκτελούνταν ανοργάνωτες, άνευ μεθόδου και άνευ συντονισμού με τις παράπλευρες μονάδες. Έτσι η Μεραρχία που επιτίθετο πρώτη βρισκόταν μετά από λίγο σφηνωμένη στην εχθρική παράταξη και προσβαλλόμενη πανταχόθεν αναγκαζόταν σε σύμπτυξη ή καθήλωση. Διατασσόταν επίθεση κατά οργανωμένης τοποθεσίας χωρίς να αφήνεται ούτε ελάχιστος χρόνος για αναγνωρίσεις και προπαρασκευαστικές εργασίες. Πολλάκις το Πυροβολικό μας κατασπατάλησε τα ελάχιστα πυρομαχικά του σε βολή προπαρασκευής και μετά από λίγο τη διέκοπτε επειδή το Πεζικό δεν εξόρμησε, ή επειδή ανεστάλη η επίθεση. Επίσης λαμβάνονταν εσφαλμένες διατάξεις είτε κατά την προσπέλαση, είτε κατά την έφοδο, με αποτέλεσμα να προκαλούνται άσκοπες απώλειες. Πολλές φορές επίσης τα τμήματα βάδιζαν υπό τα πυρά του εχθρικού Πυροβολικού σε πυκνούς σχηματισμούς και πολλές ακόμη φορές καταλαμβανομένων των εχθρικών θέσεων αντί να γίνει ανασύνταξη των τμημάτων και αμυντική οργάνωση των θέσεων που καταλήφθηκαν, όλοι εξέταζαν περιέργως τα εχθρικά χαρακώματα, με αποτέλεσμα ύστερα από λίγο να εκτοπίζονται λόγω επιθετικής επιστροφής του εχθρού, ή να τάφονται εκεί λόγω της βολής των εχθρικών πυροβολαρχιών. Ποτέ δεν γινόταν καταδίωξη και εκμετάλλευση της επιτυχίας, είτε υπό των Μεγάλων Μονάδων, είτε υπό των μαχομένων, αφ’ ενός μεν λόγω ελλείψεως δυνάμεων, αφ’ ετέρου δε λόγω ανεπάρκειας των Διοικήσεων. Κάποιοι διοικητές μονάδων βρίσκονταν πολύ πίσω από τα μαχόμενα τμήματα και διεύθυναν τη μάχη διά των συνδέσμων. Σε στράτευμα πειθαρχημένο, καλώς διοικούμενο και νικηφόρο μπορεί να επιτραπεί αυτό, αλλά σε στράτευμα όπως το δικό μας, καταπονημένο, άνευ ηθικού, μαχόμενο νυχθημερόν και κακώς οδηγούμενο στη μάχη, οι διοικητές των Μεραρχιών, και των Σωμάτων ακόμη, δεν δύνανται να διευθύνουν τη μάχη ευρισκόμενοι πίσω. Η θέση τους είναι εμπρός και μάλιστα σε κάποιες στιγμές επί της πρώτης γραμμής ακόμη, προκειμένου μόνοι τους να διαπιστώσουν την κατάσταση, να διορθώσουν τα σφάλματα, να εμψυχώσουν τα τμήματα και να εδραιώσουν την εμπιστοσύνη των στρατιωτών επ’ αυτών».
Ας προσθέσω κάποια πράγματα και εγώ στην απάντηση του αγαπητού ταξίαρχου.
Ο φίλος μου Ντορουκ Ακγιουζ πιστεύει ότι την περίοδο 1921 είχες ουσιαστικά την σύγκρουση του Γαλλικού δόγματος της Μεθοδικής Μάχης και του Γερμανικού δόγματος της Άμυνας εις Βάθους, με φυσικά της αλλαγές που επέβαλλε το γεγονός ότι ο Ελληνικός και Τουρκικός Στράτος δεν είχαν στην διάθεση τους τα μέσα για να αναπαράγουν πλήρως τα δόγματα. Αλλά δεν είναι ακριβές να πούμε ότι έφταιγε το Γαλλικό ή Γερμανικό δόγμα. Σημασία είχε η ικανότητα προσαρμογής. Π.χ κατά τον Νοτρουκ ο Τουρκικός στρατός σε επιχειρησιακό επίπεδο μέχρι και μετρά την Μάχη της Κιουτάχειας – Αφυών Καραχιασρ εφάρμοζε το προπολεμικό επιχειρησιακό Γερμανικό δόγμα άμυνας. Μόνο με την αποτυχία του αποφασιστικέ η μετάβαση σε δόγμα άμυνας εις βάθους. Δηλαδή και οι δυο στρατοί πειραματίστηκαν, και απλά οι καλύτεροι παιδεία των ανωτέρων Τούρκων αξιωματικών έδωσε περισσότερη ευελιξία στην γρήγορη αναπροσαρμογή.
Σε τακτικό επίπεδο 100% ο Ελληνικός στρατός πολεμούσε με το τακτικό δόγμα του Γαλλικού Στρατού του 1917 (δες , Η εξέλιξη της οργανώσεως των μικρών μονάδων του Ελληνικού Πεζικού από τους Βαλκανικούς Πολέμους στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο by Demetrios N Christodoulou). Ο Τουρκικός πάλι έκανε μετάβαση από το Γερμανικό προπολεμικό (ο Ντορουκ ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει συνέχεια δόγματος και εμπειρίας από τον Οθωμανικό στρατό του ΑΠΠ στον Τουρκικο σε επίπεδο πεζικού, και δείχνει ότι έγιναν σοβαρές προσπάθειές επανεκπαίδευσης στα πιο σύγχρονα γερμανικά δόγματα) προς μια μορφή του δόγματος εφόδου και διείσδυσής.
Η πιο πιθανή κακή συνέπεια με την επιστροφή αποστράτων μετρά το 1920 σε τακτικό επίπεδο είναι ότι είχες ίσως πολλούς αξιωματικούς που ανέλαβαν την διοίκηση μονάδων εκπαιδευμένων στο Γαλλικό Δόγμα του 1917 αλλά είχαν μείνει οι ίδιοι στο προπολεμικό δόγμα, που δυστυχώς στου Βαλκανικούς Πολέμους κόστισε αδίκους νεκρούς στον Ελληνικό Στρατό. Παρόλα αυτά, ο διοικητής του 7 ΣΠ το 1921, που ήταν από τους αποτάκτους είναι κατά την γνώμη μου ένας από τους καλυτέρους τακτικούς διοικητές του ΕΣ στην Μικρά Ασία, καθότι δυο φόρες με επιτυχία εκτέλεσε νυχτερινές επιθέσεις, κάτι για το οποίο ο ΕΣ δεν ήταν εκπαιδευμένος (Σε αντίθεση με τον Βουλγαρικό στον Α και Β Βαλκανικό). Με άλλο όνομα το ότι κάποιος ήταν απότακτος δεν συνέβαινε ότι ήταν ανίκανος.
Το πρόβλημα δεν ήταν για εμένα οι απότακτοι γενικά. Το πρόβλημα ήταν ο Παπούλας ειδικά. Ήταν ειδικά αυτός χειριστή επιλογή. Υπήρξαν χαλιά απότακτοι (ο ανεκδιήγητος Βλαχόπουλος πάνω από όλους) και καλοί (Ο Τριλίβας και ο Φράγκου σαν μέραρχοι, ο Κοντούλης σαν Σωματάρχης ως έναν βαθμό, ο Πολυμενάκος), όπως υπήρξαν και χαλιά παραμένοντες (ο Λεοναρδόπουλος και ο Τρικούπης). Το πρόβλημα του ΕΣ δεν ήταν τα στελέχη αλλά οι διοίκηση. Ένας κάλος διοικητής, ένας στιβαρός διοικητής (ένας Πάγκαλος ή Παρασκευόπουλος) θα πετυχαίναν καλυτέρους στόχους ακόμα και με σωματάρχες αποτάκτους (με εξαίρεση τον ανεκδιήγητο τον Βλαχόπουλο, τον χειροτέρα αξιωματικό που διοίκησε ποτέ ΣΣ στον ΕΣ)
@Κωνσταντίνος Τραυλός
O Βλαχόπουλος, ήταν ο διοικητής του Β’ ΣΣ κατά το παράδειγμα που δίνει ο αξιότιμος Αρματιστής. Ήταν αυτός που δεν μπόρεσε να επιβάλει τη θέληση του στον διοικητή της 13ης Μεραρχίας. Αλλά γιατί τον θεωρείτε «τον χειροτέρα αξιωματικό που διοίκησε ποτέ ΣΣ στον ΕΣ»?
Φίλε μου Κωνσταντίνε καλημέρα
Έχω την άποψη ότι ο ελληνικός στρατός κατά τις μεγάλες επιχειρήσεις του 1921, όπως και στην τελική μάχη του Αυγούστου του 1922 δεν πολεμούσε επί τη βάσει κάποιου δόγματος.
Η μεθοδική μάχη π.χ. απαιτεί σχολαστική σχεδίαση και αυστηρή διεύθυνση.
Οι χρόνοι που θα αρχίσει η προπαρασκευή του ΠΒ, η διέλευση της γραμμής εξορμήσεως από το ΠΖ και η προσπέλαση του προς τους αντικειμενικούς σκοπούς υπό την κάλυψη του κινητού φραγμού είναι ζητήματα σαφώς καθορισμένα στο σχέδιο, και τηρούνται αυστηρά.
Η Στρατιά Μικράς Ασίας δεν διεξήγαγε «μεθοδικές μάχες». Για την ακρίβεια οι μάχες δεν διευθύνονταν και απουσίαζε απόλυτα ο συντονισμός. Η Στρατιά και τα Σώματα Στρατού απουσίαζαν από τη διεύθυνση της μάχης.
Υπήρχε ένα σχέδιο που οι υφιστάμενες διοικήσεις το εφάρμοζαν κατά το δοκούν. Στο άρθρο μου που δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΝ «Κριτική επί των σχεδίων της Στρατιάς Μικράς Ασίας για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων προς το Εσκή Σεχήρ και την Άγκυρα και επί της διεύθυνσης αυτών» τα προβλήματα που αναφέρω αναλύονται διεξοδικά.
Το μικρό κείμενο στο σχόλιο μου της 14ης Μαρτίου τα λέει όλα.
Μπομπ. Η διοίκηση του στην Μάχη Αβγκιν – Κοβαλιτσα ήταν τόσο προβληματική που ο ίδιος ο Παπούλας καταλερώθηκε εναντίον του με βαρείες εκφράσεις. Ο Καράσσος κάνει καλή δουλειά στην αποδόμηση του. Και εν τελεί στα απομνημονεύματα του δεν τολμά να υπερασπιστεί την διαγωγή του παραθέτοντας αδημοσίευτη μελέτη μέλος του επιτελείου του. Μιλάμε για διοικητή που διέταξε δυο μεραρχίες του να διασταυρώσουν της πορείες τους εντός δέκα χιλιομέτρων από την κεντρική θέση του εχθρού.
Αγαπητέ μου Βασίλη. Δεν διαφωνεί μαζί σου ο Ντορουκ. Η αναφορά είναι περισσότερο σε μια γενική ιδέα. Ούτε ο Τουρκικός στρατός μπόρεσε να εφαρμόσει το Γερμανικό δόγμα ακριβώς όπως καταγράφηκε από τους Γερμανούς λόγω έλλειψης τόσο υλικού, όσο και αδυναμίας λοχίων κτλ. να εφαρμόσουν τακτικές αυτόνομης δράσης.
Απο τις φορές που όλα τα ελαττώματα της φυλής μας έρχονται στην επιφάνεια. Ο Τρικούπης, αναποφάσιστος και αναβλητικος, σκέφτηκε περίπου εκείνο το μοιραίο μεσημέρι ,κάτσε να δούμε αύριο το πρωί τι θα γίνει και κα οθμε ανάλογα , λες και υπήρχε αυτή η πολυτέλεια.
Την διεύθυνση των επιχειρήσεων από πλευράς Τούρκων την θεωρείτε σωστή; Ρωτάω αν θεωρείτε ότι υπήρχε πιθανότητα μέσω των υποχωρητικων ελιγμών , ειδικά με τις ανέπαφες μεραρχίες , να γίνει κύκλωση των επιτιθέμενων από τα πλευρά που κάποια στιγμή αναγκαστικά μας εκθετανε .
Όσον αφορά την παρουσίαση σας ήταν απλά συγκινητική, για όλα αυτά που χάθηκαν από ανόητες διοικήσεις και ανόητες αποφάσεις.
Μακάρι να συνεχίσετε.
Κύριε Χαλκίδη καλημέρα
Αρχικά να σας ευχαριστήσω για τα φιλόφρονα λόγια σας
Όσον αφορά τα ζητήματα που θέσατε:
Α) Διεύθυνση επιχειρήσεων από πλευράς Τούρκων:
Ήταν αποτελεσματική.
Το σχέδιο τους ήταν ευφυές και ακολουθούσε τις αρχές του πολέμου. Άξια ειδικής αναφοράς η αφανής από την επίγεια και εναέρια ελληνική παρατήρηση μεταφορά και συγκέντρωση των κύριων δυνάμεών τους νοτιοδυτικά του Αφιόν, που είχε σαν αποτέλεσμα το στρατηγικό και τακτικό αιφνιδιασμό της ελληνικής διοίκησης.
Τα στρατηγεία τους εγκαταστάθηκαν εγγύτατα της γραμμής της μάχης και διέθεταν άμεση και πλήρη επίγνωση της τρέχουσας τακτικής κατάστασης. Κατόπιν τούτου μπορούσαν να επεμβαίνουν στη διεύθυνση της μάχης άμεσα και με μεγάλη ταχύτητα. Η ανώτατη τουρκική ηγεσία (Κεμάλ, Φεβζή, Ινονού, Νουρεντίν) βρίσκονταν στο Κοτσά Τεπέ. Οι διοικητές του 4ου Σ. Στρατού και της 5ης Μεραρχίας είχαν αναπτύξει τους τακτικούς σταθμούς διοικήσεώς τους στο Μπέη Τεπέ. Οι διοικητές ταξιαρχιών των 5ης και 11ης τουρκικών Μεραρχιών βρίσκονταν στη γραμμής της μάχης. Ως διοικητές ταξιαρχιών εννοούνταν οι Αρχηγοί Πεζικού των Μεραρχιών που αναλάμβαναν τη διοίκηση όλων των επί της γραμμής της μάχης συνταγμάτων και ταγμάτων πεζικού.
Η διεύθυνση της μάχης από τουρκικής πλευράς κρίνεται όχι απλώς ικανοποιητική, αλλά άκρως αποτελεσματική.
Πιστεύω ότι είναι σκόπιμο να δούμε και το τι συνέβαινε από ελληνικής πλευράς για εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων:
Στον Υποτομέα Σαβράν της Ι Μεραρχίας αμυνόταν το 49ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον Αντισυνταγματάρχη Κλάδη. Ο Υποτομέας διέθετε τα Κ.Α. Κηλίτς Αρσλάν Μπελ, Τηλκί Κηρί Μπελ και Καγιαντιμπί. Επ’ αυτών αμύνονταν αρχικά τα ΙΙΙ/49, Ι/49 και ΙΙΙ/4 Τάγματα Πεζικού αντίστοιχα. Το ΙΙ/49 Τάγμα αποτελούσε την εφεδρεία του Υποτομέα.
Στη συνέχεια ενεπλάκησαν διαδοχικά στην άμυνα του υποτομέα:
* Στο Κ.Α. Κηλίτς Αρσλάν το ΙΙ/4 Τάγμα, στο Κ.Α. Τηλκί Κηρί το ΙΙ/49 Τάγμα και στο Κ.Α. Καγιαντιμπί το ΙΙ/22 Τάγμα.
* Σε δεύτερο χρόνο ενεπλάκη στην άμυνα το Ι/4 Τάγμα το οποίο κατά την κίνησή του προς το Τηλκί Κηρί διέθεσε ένα Ουλαμό του (μισό Λόχο) στο Κηλίτς Αρσλάν και με το υπόλοιπό του κατευθύνθηκε στο Τηλκί Κηρί. Ο διοικητής του 4ου Συντάγματος είχε υπό τις διαταγές του μόνο ενάμιση Λόχο του Ι/4 Τάγματος, δεδομένου ότι ο έτερος Λόχος του Τάγματος ασφάλιζε το Α/Δ Γκαριπσέ.
* Τη μεσημβρία εκτελέστηκε αντεπίθεση για την ανακατάληψη του Τηλκί Κηρί Μπελ. Δεξιά επιτέθηκε ο διοικητής του 4ου Συντάγματος με ενάμιση Λόχο και 60 άνδρες του Ι/49 Τάγματος (αυτά δεν τα αναφέρει ο Μπουλαλάς) και αριστερά το 22ο Σύνταγμα υπό τον Ψάρα και το ΙΙ/49 Τάγμα.
* Την επομένη ενεπλάκη στη μάχη και το ΙΙΙ/23 Τάγμα (Βεντήρη) στο Κηλίτς Αρσλάν.
Όλες οι παραπάνω αναφερόμενες δυνάμεις διοικούνταν από το διοικητή του 49ου Συντάγματος Ανχη Κλάδη. Ειδικότερα:
* Στο Κηλίτς Αρσλάν: ΙΙΙ/49 + ΙΙ/4 + Ουλαμός Ι/4 + ΙΙΙ/23 Τάγματα.
* Στο Τηλκί Κηρί Μπελ: (4ο ΣΠΖ με 1,5 Λόχο Ι/4 + υπολείμματα Ι/49) + (22ο Σύνταγμα Ι/22 + ΙΙΙ/22 + ΙΙ/49 τάγματα).
* Στο Καγιαντιμπί: ΙΙ/22 + ΙΙΙ/4 Τάγματα (παραμένει άγνωστο ποιος ήταν ο διοικητής).
* Συνολικά: 10 Τάγματα υπό τον Ανχη Κλάδη.
Ο διοικητής της Μεραρχίας από το απόγευμα είχε επιστρέψει -κατόπιν διαταγής του Τρικούπη- στο στρατηγείο του στο Μπαλ Μαχμούτ (10 χλμ από τη γραμμή της μάχης) – «για να μην επηρεάζεται από τις συγκινήσεις της μάχης και υπό συνθήκες νηφαλιότητας να τη διευθύνει!!!».
Το γεγονός αυτό αποτελούσε μία αποτυχία της διεύθυνσης της μάχης στον υποτομέα Σαβράν από την Ι Μεραρχία και το Α΄ Σ. Στρατού.
Προφανώς ο Κλάδης δεν μπορούσε να διευθύνει αυτό το «μπλέξιμο των δυνάμεων», όταν μάλιστα παραμένει άγνωστο ποιοι διοικητές Ταγμάτων διεύθυναν τη μάχη στα Κ.Α. Κηλίτς Αρσλάν και Καγιαντιμπί.
Κατά τη γνώμη μου επιβαλλόταν να γίνουν τα εξής:
Ο διοικητής της Ι Μεραρχίας μετά τον τραυματισμό του Ανχη Ψάρα διέθετε 2 διοικητές Συνταγμάτων (Κλάδη του 49 και Χατζηγιάννη του 4ου) και τον Αρχηγό Πεζικού της Μεραρχίας. Θα έπρεπε να αναθέσει τη διοίκηση των δυνάμεων του Τηλκί Κηρί Μπελ στον Αρχηγό Πεζικού της Μεραρχίας, του Καγιαντιμπί στον Κλάδη και του Κηλίτς Αρσλάν στο Χατζηγιάννη. Ή όποιο άλλο συνδυασμό αποφάσιζε.
Ο διοικητής του Υποτομέα Σινάν Πασά και διοικητής του 5ου Συντάγματος ΠΖ δεν απομακρύνθηκε από την έδρα του στο Σινάν Πασά για να μεταβεί στο Κ.Α. Χασάν Μπελ όπου ο μεν διοικητής του Ι/5 Τάγματος Ράντος αποδείχθηκε ανεπαρκής και καταλήφθηκε από πανικό, ο δε διοικητής του ΙΙ/5 Τάγματος Κατσιμήτρος τραυματίστηκε και η μάχη των 2 ταγμάτων διευθυνόταν από το Λοχαγό Γαλή. Υπόψη ότι η απόσταση από το Σινάν Πασά μέχρι το Χασάν Μπελ ανέρχεται σε 6,5 χλμ. Το Σινάν Πασά βρίσκεται στην πεδιάδα (υψ. 1100 μ.) και το Χασάν Μπελ έχει υψόμετρο 1.580 μέτρα. Ο καθείς μπορεί να αντιληφθεί την επίγνωση της τακτικής κατάστασης που διέθετε ο διοικητής του 5ου Συντάγματος.
Ο διοικητής του 5ου Συντάγματος βρισκόταν στην ίδια απόσταση από το Χασάν Μπελ με αυτή που ο Κεμάλ βρισκόταν από το Καλετζίκ. Μόνο που ο Κεμάλ έβλεπε όλο το πεδίο της μάχης, ενώ ο Πλέσσας, όπως και οι λοιποί διοικητές Συνταγμάτων, Μεραρχιών και του Α΄ Σ. Στρατού δεν έβλεπαν. Ήταν τυφλοί και προσπαθούσαν να διαβάσουν τη μάχη από το τηλέφωνο.
Στο Κ.Α. Καμελάρ ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας αποφάσισε να εγκαταστήσει το σταθμό διοικήσεώς του στην αρχή της χαράδρας Μοναστήρ Ντερέ (υψ. 1460 μ.) και όχι επί της δεύτερης γραμμής άμυνας του Καλετζίκ (ύψωμα Αλικαγιά, υψ. 1670 μ.).
Β) Δυνατότητα αντεπίθεσης από τις ανέπαφες V, IX, XII και ΧΙΙΙ Μεραρχίες.
Αναφέρω στη διάλεξη ότι ο Τρικούπης τη 14η ώρα της 15ης Αυγούστου δύο λύσεις είχε στη διάθεσή του. Είτε να διατάξει τις δυνάμεις του να κινηθούν αμέσως προς το Τουμλού Μπουνάρ, είτε πολύ πρωί της επομένης να επιτεθεί κατά των τουρκικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην πεδιάδα του Σινάν Πασά. Για να είχε η αντεπίθεση αυτή σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας θα έπρεπε να συμμετάσχουν και οι δυνάμεις υπό το Φράγκου που βρίσκονταν στο Τουμλού Μπουνάρ. Προς τούτο απαιτούνταν σχέδιο και συντονισμός των δύο επιθέσεων. Επαφή διά ασυρμάτου με τον Φράγκου δεν υπήρχε. Κατόπιν τούτου έπρεπε ο Τρικούπης να αποστείλει τη διαταγή του με μία έφιππη δύναμη στον Φράγκου. Επίσης με κάποιο τρόπο θα έπρεπε να διαταχθεί και η Ανεξάρτητη Μεραρχία, που είχε διατεθεί στο Β΄ Σ. Στρατού και είχε συγκεντρωθεί στο Ακ Ιν, να κινηθεί διά συντόνου πορείας από το λυκαυγές προς το Ουλουτζάκ για να καλύψει τα νώτα της Ομάδας Τρικούπη, δεδομένου ότι αυτά θα απειλούνταν από το 6ο Τουρκικό Σώμα Στρατού που ερχόταν από ανατολικά, την 61η Μεραρχία και το 5ο Σώμα Ιππικού. Τέτοιας μορφής όμως συντονισμοί ήταν αδύνατοι στη Στρατιά Μ. Ασίας. Όχι διότι δεν μπορούσαν να γίνουν, αλλά επειδή δεν υπήρχε αναπτυγμένη «κουλτούρα» συντονισμού των δυνάμεων και επέμβασης υπέρ του κινδυνεύοντος παραστάτη σου. Κατόπιν τούτου εφόσον αποφασιζόταν μία τέτοια αντεπίθεση θα εκτελούνταν για την τιμή των όπλων και ότι ήθελε προκύψει. Κάτι τέτοιο όμως δεν συζητήθηκε. Αντιθέτως το βράδυ της 16ης Αυγούστου ακούστηκαν φωνές παρότρυνσης για ύψωση λευκής σημαίας.
Ο Τρικούπης άπαξ και αποφάσισε να συνεχίσει την κίνησή του προς το Τουμλού Μπουνάρ το πρωί της 16ης Αυγούστου επιβαλλόταν να αποστείλει με μία Ημιλαρχία διαταγή στο Φράγκου να υποστηρίξει την κίνηση των δυνάμεών του προς το Τουμλού Μπουνάρ, λαμβάνοντας κατάλληλες διατάξεις και τάσσοντας σε κατάλληλες θέσεις το πυροβολικό του. Όμως ούτε αυτό έκανε. Παρά ταύτα στη διαταγή του για τις ενέργειες της 1ης Αυγούστου συμπεριέλαβε και τον Φράγκου μετά του οποίου είχε χάσει κάθε σύνδεσμο και επικοινωνία από τη 10η ώρα της 14ης Αυγούστου.
Κύριε Χαλκίδη ελπίζω να σας κάλυψα.
Mr. Travlos, are you referring to General Kourousopoulos as commander of the 7th Division? Fascinating and impressive that this division was able to conduct night attacks.
In your opinion, why do you think Trikoupis did not demonstrate decisiveness at the critical moment? He was an experienced general with continuity from 1917-18 unlike the other corps commanders.
Looking at some of the division commanders from 1921-22, it looks like there were more than a few commanders who remained from the operations of 1917-18. Trilivas, Nider, Gargalidis, Leonardopoulos come to mind. There were certainly many more field grade officers with relevant combat experience. With that said, It seems clear to me that the senior leadership was incapable of exercising appropriate command and control of large forces. The prior key leadership (Pareskevopoulos, Pangalos, Sarigiannis etc.) seemed to have benefited from operating under French senior command in Macedonia in 1918. Panagalos, Hatzianestis etc. clearly did not have the «benefit» of this. But for Trikoupis, this seems surprising to me.
Last but not least, can anyone describe the tactical situation at the front between September 1921 and August 1922? Was it completely static and devoid of combat operations? Did the Greeks or Turks attempt and sort of raid or reconnaissance in force? Did the Greeks have to repel any prior Turkish attack? I’ve tried researching and can’t come up with anything significant.
Hi Bill (you can use Konstantinos)
1. Not 7th Division, but 7th Regiment, Regimental Commander Demetrius Papanikolaou
. It seems that he individually had a preference/’ for this type of attack.
2. Trikoupis was one of the most well educated officers of the Greek Army in the era. But he actually had little combat experience as a divisional commander. His division in 1918 mostly participated in occupation, pursuit operations and suffered more losses from frostbite than combat. His command of the Brigade sent to Northern Epirus also was not a combat command. Thus by 1921 when his division was mobilized and sent to Asia Minor, he had scant combat command experience. As a person he also was a «yes man». There is nothing in his career to indicate that he had any leadership capabilities for taking initiative. Politically he adjusted to any faction in power. A safe hand perhaps for static warfare as a divisional commander, but no material for Army Command. It was his success at Afyon Karahisar during September 1921 that gave him some capital for higher command.
3. Of course experience of working under French staff command in 1917-1918 played a role, though for example Leornadopoulos, who had preceded Pangalos as staff chief for the WWI general headquarters proved a terrible divisional commander in 1921 at 2nd Inonu (it was his X «Smyrna» Division that collapsed, and he and Trikoupis-ΙΙΙ Division commander- both bear responsibility for it). Gargalidis was largely used as training officer, someone who you put in command of forming divisions, but then replaced with other officers once the divisions marched to the front. The main issue here is not per se the training of officers (though that played a role) but their personality and political role. Pangalos was unwilling to tolerate insubordination and failure, but he also had the backing of a Prime Minister who was de facto running a police state. Papulas was chosen party exactly because he would be soft and easy going, and thus alleviate the political issues in the officer corps. Hadzanestis was chosen partly on belief that he could restore discipline in the Army, but his tenure was too short, and too distracted with Con/Pole to permit us to judge if he could had pulled it off. He obviously proved to be a less than stellar Army Commander, who was too willing to let his Corps Commanders do as they wish.
4. After the September 1921 Turkish attack at Afyon, the Turkish Army focused on re-training, reorganization, and mobilization. It literally became a massive combat school. Thus there were no major operations. The Greek Army also had to rest and reorganize. There were some serious counter-insurgency operations by both armies in their rear.
Hi Konstantinos, thank you for your thorough responses.
1. Very interesting. I wonder what his background and experiences were (academy, NCO school).
2. I assume Trikoupis achieved his educational opportunities based on his relation to the prime minister.
3. I was aware of Gargalidis having a role as a regimental commander (in the IV Division?) in the Vardar Offensive. He seemed to command one of the few non-National Defense units that participated in actual pitched combat against the Bulgarians. Everything I read mentions the National Defense Corps divisions but makes little mention of the participation of other Greek units. Perhaps this was because the Allies had more trust in the reliability/morale of the National Defense divisions?
It seems that the political choices were an example of choosing the «easy wrong» instead of the «hard right.» On the surface these two men appeared to be incredibly unqualified to lead. But if they were chosen to administer subordinates rather than lead and make rapid decisions, I could see why.
4. I’m sure there were extensive efforts to the replenish the losses suffered by both combatants in 1921. I feel as though Turkish historiography dominates this war in the English speaking world. But I believe the casualties suffered by the Kemalists in July-September 1921 are understated in some sources. From what I gather, desertion + POWs captured by the Greek army numbered into the tens of thousands during this time.
On a side note, my yiayia’s uncle served in the Army of Asia Minor until the very end. So I much appreciate your willingness to share your knowledge.
Χαίρετε. Εξαιρετική ομιλία, καθηλωτική. Και πραγματικά μου φέρνει στενοχώρια. Έχω μία συζήτηση με έναν Τούρκο στο Tweeter που πιστεύει ότι ο Κεμαλικός Στρατός ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου άσχημα οπλισμένος και μόνο μετά την Σοβιετική βοήθεια άρχισε να έχει μια στοιχειώδη ισχύ σε εξοπλισμό. Επίκεντρο της διαφωνίας μας είναι το Κεμαλικό ΠΒ, αρνείται ότι ήταν βαρύτερο και πιο σύγχρονο από το δικό μας, και το Ιππικό, ισχυρίζεται ότι είχαν μόνο 5 Ταξ Ιππικού.
Μπορείτε να μου δώσετε μερικές αξιόπιστες πηγές;
Σας ευχαριστώ και ζητώ συγνώμη που εκμεταλλεύομαι τον χώρο εδώ.
Αγαπητέ Πρόμαχε
Θα πω λίγα λόγια σχετικά με τα ζητήματα που τίθενται
Κατ’ αρχάς είναι γνωστή η επικρατούσα/κυρίαρχη άποψη/θέση/γνώμη στην Ελλάδα στο που οφείλεται η ήττα τον Αύγουστο του 1922 και ως εκ τούτου δεν χρειάζεται να αναφερθώ.
Μία από αυτές είναι ότι το τουρκικό πυροβολικό ήταν σύγχρονο, αποτελούμενο κατά βάση από βαρέα πυροβόλα ΣΚΟΝΤΑ 105 και 150 χλστ.. Αυτό υποστήριζα και εγώ μέχρι κάποιο χρονικό σημείο.
Όμως ουδέν το αναληθέστερο. Μελετώντας επισταμένως τις τουρκικές πηγές διαπίστωσα ότι οι Τούρκοι τον Αύγουστο του 1922 διέθεταν 8, ενδεχομένως 12, πυροβόλα Σκόντα των 105 χλστ. και 5 Σκόντα των 150 χλστ.
Η ΣΜΑ διέθετε 24 Σκόντα των 105 χλστ και 11 των 150. Τα 150αρια ο Χατζανέστης τα έστειλε στην ανατολή Θράκη.
Επιπλέον οι Τούρκοι διέθεταν πραγματική πανσπερμία πυροβόλων. Δλδ όχι ομοιοτυπία, πράγμα που διέθετε η ΣΜΑ όσον αφορά το πυροβολικό των Μεραρχιών (65 χλστ και 2 Μεραρχιών 75 χλστ), των Σ.Σ. (πεδινά 75 χλστ και 1 Μοίρα Σκόντα των 105 χλστ) και της στρατιάς (βαρέα των 120 και των 150 χλστ.).
Επιπλέον η ΣΜΑ διέθετε τεράστια αποθέματα πυρομαχικών ΠΒ (300.000 βλήματα εγκαταλήφθηκαν στη Μ.Α.) σε σχέση με τα πενιχρά αποθέματα των Τούρκων.
Η αδυναμία των ελληνικών διοικήσεων να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά το διατιθέμενο υπεράριθμο πυροβολικό έναντι του αντίστοιχου τουρκικού και η επιτυχής χρησιμοποίηση του τουρκικού πυροβολικού από τις τουρκικές διοικήσεις αποδόθηκε στο ότι οι τούρκοι διέθεταν αποκλειστικά πυροβόλα Σκόντα.
Που βρίσκεται το πρόβλημα. Η ΔΙΣ μολονότι διέθετε τις σχετικές πληροφορίες για το τουρκικό πυροβολικό, αποδεδειγμένα, απέφυγε να τις αναφέρει στα συγγράμματά της.
Όσον αφορά τους Τούρκους στρατιώτες. Πράγματι ήταν απηυδισμένοι, γεωργοί όντες, από τους συνεχείς πολέμους μίας 12ετίας το 1922 και ως εκ τούτου λιποτακτούσαν, ή αυτομολούσαν στις ελληνικές γραμμές. Ακόμη και την ημέρα της τουρκικής επίθεσης. Ήταν όμως στρατιώτες λιτοδίαιτοι και μεγάλης αντοχής. Ο τουρκικό στρατός όμως είχε ένα τρομακτικό πλεονέκτημα. Διέθετε Σώμα αξιωματικών που είχε συνείδηση Σώματος, ότι αποτελούσε ξεχωριστό κομμάτι της οθωμανοτουρκικής κοινωνίας και είχε πλήρη συνείδηση της αποστολής του. Αυτό το σώμα «συγκρατούσε» τον τουρκικό στρατό σε πειθαρχία και το οδηγούσε στη νίκη.
Όσο αφορά το ιππικό οι τούρκοι κατά τη δική τους ορολογία διέθεταν τον Αύγουστο του 1922 5 Μεραρχίες Ιππικού, οι 3 υπό το 5ο Σ. Ιππικού, 1 στη 2η Στρατιά και 1 στο 3ο Σώμα Στρατού που βρισκόταν έναντι του δικού μας Γ΄ Σ.Σ.. Επιπλέον είχαν αριθμό Συνταγμάτων Ιππικού, υποτεταγμένων σε Σώματα Στρατού. Υπήρχε και 1 Ταξιαρχία Ιππικού στον τομέα έναντι της Μπανάζ.
Το ζήτημα και τότε και σήμερα δεν είναι το τι έχεις, αλλά αν αυτό που έχεις μπορείς να το αξιοποιήσεις επιχειρησιακά. Η ελληνική Στρατιά ήταν συνεχώς ισχυρότερη του τουρκικού στρατού, αλλά η επιχειρησιακή της αξιοποίηση ήταν νηπιακής κατηγορίας.
Την παρούσα περίοδο π.χ. αυτά που έχουμε και δεν είναι λίγα μπορούμε να αξιοποιήσουμε επιχειρησιακά στην ολότητά τους; Θα δείξει.
Αναφορικά με τα αυτά τα λίγα που ανέφερα σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει ένα έργο που θα παρέχει πολλές πληροφορίες, τεκμηριωμένες, για τη διαφώτιση όποιου πραγματικά ενδιαφέρεται.
Σχετικά με την αδυναμία της ελληνικής στρατιάς να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά το διατιθέμενο πυροβολικό, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της IV Μεραρχίας. Η εν λόγω μεραρχία τον Αύγουστο του 1922 διέθετε υπό τη διοίκησή της μία Μοίρα Πεδινού (3 πυροβολαρχίες – 12 Σνάιδερ των 75 χλστ.), δύο πυροβολαρχίες Ντε Μπανζ των 120 χλστ. και μία πυροβολαρχία οβιδοβόλων των 150 χλστ. Συνολικά 12 πεδινά και 12 βαρέα πυροβόλα.
Κανένα από αυτά τα πυροβόλα δεν συνέδραμε τον αγώνα που διεξήχθη στο Κ.Α. Καμελάρ. Ούτε και αυτόν που διεξήχθη στο Κ.Α. Σεϋλέν. Δεν έριξαν ούτε ένα βλήμα.
Γενικά η ανώτατη και η ανώτερη διοίκηση το 1922, πλέον των άλλων μειονεκτημάτων της, είχε πλαδαρέψει. Χυλός!. Είχαν αδρανήσει τα αντανακλαστικά της. Και για αυτό το λόγο όλα πήγαν στραβά.
Π.χ.: Υπάρχει η έκθεση πεπραγμένων του Ι/49 Τάγματος, αυτού που εγκατέλειψε το Τηλκί Κηρί Μπελ), γραμμένη από ένα Λοχαγό. [Σημείωση: Ο διοικητής του Τάγματος απέφυγε να συντάξει την έκθεση, άλλωστε λίγες ώρες μετά την έναρξη της τουρκικής επίθεσης ο γιατρός τον έβγαλε ΕΥ, δεν υπάρχει κατάθεσή του, ούτε δικογραφία, και ποτέ δεν διώχθηκε. Κανένας δεν διώχθηκε για δειλία ή εγκατάλειψη θέσεως ή ανυπακοή ενώπιον του εχθρού, για τους γνωστούς λόγους].
Ο Λοχαγός Τσάλτας αναφέρει ότι το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου άρχισε εκτεταμένη τουρκική αναγνωριστική και άλλη δραστηριότητα προ του Τηλκί Κηρί. Είναι εξαιρετικά κατοτοπιστικός. Κατασκευάζονταν υπό τα όμματα των Ελλήνων θέσεις μάχης όπου εγκαθίσταντο ομάδες 5-6 ανδρών, που προφανώς θα είχαν ως αποστολή να κατευθύνουν τα εμπρός τάγματα επιθέσεως. Επίσης παρατηρητήρια, απλώνονταν τηλεφωνικές γραμμές κ.λπ.
Δυστυχώς κανένας δεν διέταξε να προσβληθούν αυτά τα τμήματα, ή οι ομάδες αξιωματικών που αναγνώριζαν το έδαφος.
Σίγουρα αυτά που σας αναφέρω θα τα προβάλετε στο σήμερα.
Πότε πλαδαρεύει ο στρατός, τα στελέχη του και οι στρατιώτες του; Όταν λόγω των πολιτικών που ακολουθούνται έχει (έχουν) καταλάβει ότι η επίθεση έχει αποκλειστεί και θα παίξουμε μόνο άμυνα. Μέχρι να αρχίσει ο πόλεμος τηρούμε στρατηγική ψυχραιμία. Κάτι τέτοιο συνέβη στη Μ.Α. την περίοδο Οκτ 1921 – Αυγ 1922, και κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα.
Όσο το ξαναβλέπω, στενοχώρια, άπειρη στενοχώρια. Και θυμός, για όλους αυτούς τους διοικητές Ταγμάτων & Συνταγμάτων που είτε παράκουσαν διαταγές είτε άφησαν τους συστρατιώτες και συμπατριώτες τους να σφαγιασθούν παρατηρώντας αμέτοχοι και σφραγίζοντας την καταστροφή. Είναι άλλο η ήττα, άλλο η βαριά ήττα και άλλο η καταστροφή. Θυμός και λύπη για όλους αυτούς τους ανώτατους που είτε είδαν τα προβλήματα και δεν τα διόρθωσαν ευρισκόμενοι στον κόσμο τους (ή επιδιώκοντας δάφνες σε «ασφαλή» πεδία), είτε φάνηκαν άτολμοι και αδύναμοι μπροστά στη διαφαινόμενη καταστροφή, αντί να αντιτάξουν το Νυν υπέρ πάντων ο αγών και να ξεχυθούν εστιασμένα στη μάχη, να φανούν τολμηροί και να μην μισοαποδεχθούν το μοιραίο σαν άλλος Νικίας ή «δυστυχής στρατηγός Μακ».
Και πάνω απ’ όλα οργή και απελπισία που οι ανυπάκοοι και «παρατηρητές» αξιωματικοί δεν αντιμετώπισαν τις ευθύνες στους στο απόσπασμα ή έστω στο στρατοδικείο.
Αν μπορείτε να μου στείλετε το pdf στα athanasopoulosathan@gmail.com
Ευχαριστώ
«καί κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καί σήμερα.»
NAI!
ANATΡIXIAZEI KANEIΣ ἀπό τήν πολύ βλακεῖα
armatistis says:
16 Ιουνίου 2022 στο 14:29
Τα είπατε όλα.
Και φοβάμαι βαδίζουμε στα ίδια χνάρια. Δυστυχώς.
Το πρόβλημα δεν είναι πως δέν τιμωρήθηκε κανένας, το πρόβλημα είναι πως αντί να δούμε με κάποιο θράσος τα λάθη που κάναμε κοιτάξαμε να τα κουκουλώσουμε, και εφηύραμε την υπεροχή των τούρκων στο βαρύ πυροβολικό, άρα φταίνε οι κακοί ξένοι, στους οποίους κακούς ξένους προστρέχουμε με την πρώτη φασαρία. Δεν ξέρω γιατί το κάνουμε αυτό, ίσως πιστεύουμε πως η διατήρηση του μύθου του ανδρείου Έλληνα στρατιώτη είναι πιο σημαντική απ την διόρθωση των στραβών, οπότε μοιραία θα μένουμε και με τον μύθο και με τα στραβά.
Υ.Γ. περι του μύθου του ανδρείου Έλληνα στρατιώτη, ο Έλληνας στρατιώτης είτε αρχαίος είτε σύγχρονος μπορεί να είναι καί ανδρείος και μπορεί να είναι και δειλός, όπως όλοι. Γι αυτό ακριβώς η εκπαίδευση και η προπαρασκευή (υλική και ψυχική) και η καινοτομία είναι σημαντικά πράγματα. Ας το καταλάβουμε κάποια στιγμή, πριν είναι αργά.
Η IV γιατί δεν χρησιμοποίησε τα 24 πυροβόλα που διέθετε;
Είχε την δυνατότητα να πλήξει αιφνιδιαστικά (με τα πυροβόλα) τις συγκεντρώσεις του εχθρού προ του Κ.Α. Καμελάρ πριν την εκδήλωση της καταιγιστικής δράσης του τουρκικού πυροβολικού;
Κρίτων καλησπέρα
Όσον αφορά το 1ο ερώτημα:
Ο Αρχηγός ΠΒ της Μεραρχίας που ρωτήθηκε δεν έδωσε πειστική απάντηση.
Στο 2ο ερώτημα:
Βολή αντιπροπαρασκευής ήταν αδύνατο να γίνει επειδή οι τουρκικές συγκεντρώσεις και οι θέσεις τάξης του τουρκικού πυροβολικού βρίσκονταν νότια της υπερέχουσας υψομετρικά γραμμής των υψωμάτων Μπέι Τεπέ και Χατισεκιράν. [Σχετικά βλ. «Η προβληματική δράση του Συνταγματάρχη Πλαστήρα Μέρος ΙΙα» σχεδιαγράμματα 5 και 6]. Επομένως δεν μπορούσε να γίνει στοχοποίηση και εκτέλεση παρατηρούμενης βολής. Οι Τούρκοι επειδή φοβόντουσαν μήπως οι Έλληνες καταλάβουν τα αναφερόμενα υψώματα, οπότε θα ήταν αδύνατη η απόκρυψη των συγκεντρώσεών τους, και αυτές ακόμη οι συγκεντρώσεις τους, εγκατέστησαν επ’ αυτών δύο ημέρες πριν την επίθεσή τους, ένα Σύνταγμα Πεζικού.
Αν τώρα θελήσουμε να μεταφέρουμε στο σήμερα εκείνες τις αδυναμίες, τίθεται το ερώτημα αν γίναμε σοφότεροι;
Τότε για να εκτελεστεί βολή απαιτούνταν να εγκατασταθεί ένα παρατηρητήριο ΠΒ σε μία δεσπόζουσα θέση, προκειμένου να κατευθύνει τα πυρά των πυροβόλων.
Μετά τη Μ.Ε., στον πόλεμο του 1940, παρατηρητές (ΠΑΠ) αναλάμβαναν οι διοικητές των πυροβολαρχιών. Ο διοικητής μίας πυροβολαρχίας είναι αποδεκτό ότι διαθέτει τη γνώση και την εμπειρία να κατευθύνει ταχέως και με ακρίβεια τα πυρά της πυροβολαρχίας του, καθώς και τα πυρά άλλων πυροβολαρχιών που θα απαντούν στις αιτήσεις του. Γι’ αυτό το λόγο το ελληνικό ΠΒ στον πόλεμο του 1940-41 έδρεψε δάφνες.
Μέχρι το 2000, που βρισκόμουν ακόμη στην υπηρεσία, ως ΠΑΠ διατίθονταν στις μονάδες πεζικού και αρμάτων ΔΕΑ… Δεν θα πω ότι δεν ήταν ικανοί. Αλλά άλλο πράγμα ο πυροβολάρχης. Οι Ισραηλινοί στους πολέμους τους χρησιμοποιούσαν ομάδες έμπειρων αξκών πβ ως ΠΑΠ.
Το ερώτημα είναι τι γίνεται σήμερα;
Μπορούμε να κάνουμε στοχοποίηση μέχρι το μέγιστο βεληνεκές των πυροβόλων μας; Το αγνοώ. Υπόψη ότι διαθέτουμε εξαιρετικό και μεγάλο σε αριθμό σωλήνων πυροβολικό. Μέχρι πιο βάθος από τη γραμμή επαφής διαθέτει εικόνα του πεδίου της μάχης για να εκτελέσει βολή κατά των εχθρικών συγκεντρώσεων;
Μέχρι ποιο βάθος από τη γραμμή επαφής η ΠΑ με τα μέσα που διαθέτει θα έχει εικόνα real timeτου πεδίου της μάχης; Και αυτή που θα διαθέτει έχει τα μέσα για να μοιράζετε real time με τις μονάδες ΠΒ του ΣΞ; Ο ΣΞ έχει τα ανάλογα και απαιτούμενα τεχνικά μέσα για λαμβάνει την εικόνα που θα του δώσει η ΠΑ; Έχοντας αυτή την εικόνα μπορεί να προσβάλει με τα πυροβόλα του και τα βλήματά του τις εχθρικές συγκεντρώσεις έναντι των νησιών μας;
Κριτών το θέμα είναι ότι τα μεραρχιακά πυροβόλα του ελληνικού στρατού δεν ήταν και τα καλυτέρα όπλα για δράση κατά εχθρικού ταγμένου πυροβολικού. Πρώτων είχαν σχετικά μικρό δραστικό βεληνεκές (4.5 χμ και για τα 75 Σναιδερ-Δαγκλης και τα 65 Ντυρκετ) και μικρή κλίση πυρός, οπότε δεν μπορούσαν να κάνουν έμμεσες βολές. Τα 75αρια κατά αναφορά που υπεβλήθηκε μετά από αίτηση του Γενικού Στρατηγείου το 1918, αναφέρονταν σαν καλό για βολές φραγμού, καταστροφή συρματοπλεγμάτων και καταστροφή ελαφριών εστιών αντίστασης. Τα 65αρια δεν μπορούσαν καν να αναλάβουν ρολό κατά συρματοπλεγμάτων και καταστροφή ελαφριών εστιών αντίστασης. Και τα δυο είχαν εξαιρετική ταχυβολία, αλλά ήταν ουσιαστικά όπλα υποστήριξης πεζού (ουσιαστικά autocannon) πάρα όπλα για αποστολές πυροβολικού. (Πηγη ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ταγματάρχης (ΠΒ) Ιωάννης Μπόγρης). Με άλλο όνομα αν ο εχθρός είχε ετοιμάσει οργανωμένα πυροβολεία, θα ήταν δύσκολο για τα μεραρχιακά πυροβόλα να τα θέσουν εκτός μάχης.Πιο απλά, το ελληνικό μεραρχιακό πυροβολικό ήταν ακατάλληλο για την στατική άμυνα. Ήταν όπλο κατάλληλο για εγγύς υποστήριξη του πεζικού (Ειδικά τα 65αρια), αλλά όχι για κλασσικές μονομαχίες πυροβολικού.
Φίλε μου Κωνσταντίνε καλημέρα
Ασφαλώς αυτά που αναφέρεις για τα 65άρια και 75άρια ισχύουν. Ήταν κατάλληλα μόνο ως πυροβόλα συνοδείας του πεζικού. Κάτι αντίστοιχο των όλμων, πλην όμως δεν ήταν όλμοι, επειδή δεν διέθεταν μεγάλη γωνία ανύψωσης. Επομένως δεν μπορούσαν να εκτελέσουν βολή λίαν καμπύλης τροχιάς. Οι Τούρκοι στο σημείο αυτό υπερείχαν επειδή διέθεταν 80 Σκόντα 75 χλστ.. Πρέπει να αναφέρω ότι επειδή ήταν γνωστό ότι οι Τούρκοι είχαν προμηθευτεί Σκόντα 75 χλστ., έψαχνα να τα βρω, πλην όμως πουθενά δεν υπήρχε κάποια σχετική αναφορά.
Τελικά εσύ με διαφώτισες ότι τα 80 Kudrretli Dag (ισχυρά ορεινά) ήταν Σκόντα 75 χλστ.
Επί του ζητήματος:
Στην περιοχή των χωριών Κισλατζίκ και Ντεπέρ (συνοικίες του Αφιόν σήμερα) βρίσκονταν 3 βαριές ελληνικές πυροβολαρχίες, δύο των 120 χλστ και μία των 150 χλστ..
Η περιοχή συγκέντρωσης των 5ης και 11ης τουρκικών Μεραρχιών και τάξης του πυροβολικού που τις υποστήριζαν, απέχει 7 χλμ. από το χωριό Κισλατζίκ. Επομένως βρισκόταν εντός του βεληνεκούς των 3 βαριών ελληνικών πυροβολαρχιών. Οι πυροβολαρχίες αυτές όμως δεν είχαν στόχο και ως εκ τούτου ήταν αδύνατο να εκτελέσουν βολή. Πλέον τούτου, είναι βέβαιο ότι απουσίαζε η διοίκηση και ο έλεγχος. Οι 3 αυτές πυροβολαρχίες δεν εκτέλεσαν βολή ούτε για την υποστήριξη της μάχης που διεξήχθη στο Κ.Α. Καμελάρ, όπου υπήρχε η οπτική δυνατότητα διεύθυνσης της βολής τους, είτε από το διοικητή του 35ου Συντάγματος μέχρι τη 10.00 Ω, είτε από τον Πλαστήρα στη συνέχεια, είτε από το διοικητή της IVβ ΜΟΠ που ήταν εγκατεστημένος λίγο ανατολικότερα της δεύτερης γραμμής άμυνας του Καμελάρ.
Κατά την άποψή μου η περίοδος αδράνειας Οκτωβρίου 1921 – 12 Αυγούστου 1922 ήταν καθοριστικής σημασίας για την ήττα. Πέρα από τα προβλήματα στη διεύθυνση των επιχειρήσεων και αυτών τούτων των μαχών, που έχω αναδείξει στο δεύτερο άρθρο μου στο ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΝ, η επικρατήσασα αδράνεια επί ένα έτος και η μη μελέτη των λόγων που απέτυχαν οι επιχειρήσεις του 1921, παρέλυσε τα αντανακλαστικά των διοικήσεων. Στις μάχες της περιόδου 13-16 Αυγούστου οι ανώτατες και ανώτερες διοικήσεις «έχασαν την μπάλα». Απουσίαζαν από τη μάχη. Οι αρχηγοί πυροβολικού των Ι και IV Μεραρχιών ήταν επίσης «απόντες». Πλέον τούτων και επειδή ο λόγος είναι το πυροβολικό, έχω την άποψη ότι οι ελληνικές ανώτατες διοικήσεις δεν αντιλαμβάνονταν τη σημασία του βαρέος πυροβολικού. Η Α΄ Μοίρα Σκόντα των 105 χλστ. που θα μπορούσε να υποστηρίξει αποτελεσματικά τον αγώνα στο Κ.Α. Καμελάρ, λόγω του ότι μπορούσε να εκτελέσει βολή λίαν καμπύλης τροχιάς, είχε διατεθεί στη ΧΙΙ Μεραρχία που ο τομέας της κάλυπτε έδαφος αναπεπταμένο. Η Μοίρα Σκόντα των 150 χλστ. διατέθηκε από τον Χατζανέστη στην Αν. Θράκη.
Το ερώτημα που συνεχώς θέτω είναι αν σήμερα έχουμε γίνει σοφότεροι;
Ταξίαρχε, είναι εντυπωσιακό αυτό που περιγράφετε. Οι Παπαπαναγιώτου, Πλαστήρας, Λεκανίδης κλπ, είχαν την δυνατότητα να κατευθύνουν τις βολές του βαρέως πυροβολικού, που βρισκόταν στο Κισλατζίκ, προς τις εχθρικές θέσεις και δεν το έπραξαν. Ούτε φυσικά και τους το ζήτησε κανείς.
Κρίτων καλημέρα
Να το αναλύσω καλύτερα:
Ο Παπαναγιώτου πρώτος και μετά τη 1000 Ω της 13/8 ο Πλαστήρας, επιβαλλόταν να ζητήσουν (τηλεφωνικά) από την IV Μεραρχία την υποστήριξη της μάχης που διεξαγόταν στο Κ.Α. Καμελάρ από το βαρύ πυροβολικό της Μεραρχίας. Τέτοιες αιτήσεις όμως δεν υποβλήθηκαν.
Εφόσον διατίθονταν πυρά βαρέος αυτά θα διευθύνονταν:
1) Από το διοικητή της IVβ ΜΟΠ, Ταγματάρχη Παπαδημητρίου, προκειμένου να προσβάλουν τις θέσεις της 5ης τουρκικής Μεραρχίας που επιτίθετο προς τη 2η γραμμή του Καμελάρ μεταξύ του υψώματος Ποϊραλικαγιά (ΝΑΙ) και του χωριού Κιουτσούκ Καλετζίκ. Τούτο επειδή αυτός ήταν που έβλεπε αυτή την κατεύθυνση. Τα πυρά του βαρέος μπορούσε να τα ζητήσει και ο Παπαδημητρίου, αλλά ούτε αυτός τα ζήτησε.
2) Από τον υπολοχαγό Ραυτόπουλο για την προσβολή της 11ης τουρκικής Μεραρχίας που επιτίθετο δυτικά του Ποϊραλικαγιά.
Ο Πλαστήρας ανέβασε στο Καλετζίκ τις 2 πυροβολαρχίες του. Έχω σχηματίσει την απόλυτη βεβαιότητα ότι δεν τις χρησιμοποίησε για να προσβάλουν την 11η τουρκική Μεραρχία. Τούτο προκύπτει από αναφορά του Ταγματάρχη Παπαδημητρίου. Έχω μάλιστα τη βεβαιότητα ότι την Πυροβολαρχία Τούντα ουδόλως τη χρησιμοποίησε. Τούτο προκύπτει από αναφορά του υπασπιστή του Πλαστήρα Παπαθανασόπουλου.
Το πρόβλημα ήταν γενικότερο. Το ελληνικό πυροβολικό υστερούσε. Οι ανώτατοι διοικητές και αυτοί των Συνταγμάτων δεν γνώριζαν να το αξιοποιούν και να το χρησιμοποιούν. Όπου υπήρξε ικανή ηγεσία το πυροβολικό έκανε θαύματα. Το πυροβολικό της ΙΧ Μεραρχίας τη 15η Αυγούστου προξένησε τρομακτική φθορά στην 2η τουρκική Μεραρχία Ιππικού (σχεδόν την κατέστρεψε) που είχε εκτελέσει επιδρομή στα μετόπισθεν του Β΄ Σ.Σ..
Επίσης το πυροβολικό της ίδιας Μεραρχίας (16 των 65 χλστ.) και η Μοίρα πεδινού που της είχε δοθεί (12 των 75 χλστ.), συν κάποια ακόμη, τη μεσημβρία της 16/8, κατά τη διάρκεια της μάχης (Χαμούρκιοϊ – Ιλμπουλάκ) υποχώρησε άτακτα το πεζικό και αποκάλυψε στους τούρκους τη γραμμή των πυροβόλων, αυτά εκτελώντας άμεση βολή εκ του σύνεγγυς με μηδέν ρύθμιση, αναχαίτισαν την επίθεση του τουρκικού πεζικού. Ήταν μία τελευταία ηρωική αναλαμπή.
Τα πυροβόλα του Πλαστήρα στο Χασάν Ντετέ Τεπέ, και της VII βόρεια του Τουμλού Μπουνάρ, κατά τη διάρκεια της μάχης του Χαμούρκιοϊ – Ιλμπουλάκ παρέμειναν σιωπηλά. Δεν υποστήριξαν τον άπελπι αγώνα της ΙΧ για να εισέλθει στο Τουμλού Μπουνάρ, αυτή και το υπόλοιπο της Ομάδας Τρικούπη. Και μία πληροφορία που παραμένει άγνωστη.
Ο Πλαστήρας που -που σύμφωνα με τα ιστορούμενα διέσωσε ακέραιο το Σύνταγμά του!!!- κατά την πορεία του στο Μουράτ Νταγ έχασε τα πυροβόλα της μίας πυροβολαρχίας του. Του Βλαχάβα.
Αυτό με τα πυροβόλα της ΙΧ μου θυμίζει την αποφράδα μέρα το 1866 στο Κοννιγκρατζ (Αποφράδα γιατί η Γερμανική ενοποίηση δεν έφερε τίποτα καλό είτε στους Γερμανούς είστε σε όλη την ανθρωπότητα) που το Αυστριακό πυροβολικό κάλυψε την υποχώρηση της Στρατιάς της Βοημίας εκτελώντας οπισθοχώρηση κατά οπισθοδρόμηση (retreat by recoil) .
Αξιότιμε κ.Λουμιώτη, έχω ήδη γράψει άρθρα στο πνεύμα σας και τώρα ολοκληρώνω ένα βιβλίο με έμφαση στη διοικητική ανάλυση (σχεδιασμός, οργάνωση, διεύθυνση, έλεγχος) των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία. Παρακαλώ στείλτε μου το μαίηλ σας για να συζητήσουμε… Ευχαριστώ!
Κύριε Ταξίαρχε, σας χαιρετώ από την ελληνική Κύπρο και σας εκφράζω την εκτίμηση και τον σεβασμό μου για όσα έχετε προσφέρει έως τώρα για την επιστημονική και τεκμηριωμένη μελέτη της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Θέλω να ρωτήσω τη γνώμη σας, για την πιθανότητα αναστροφής της κατάστασης κατά τη μάχη του Χαμουρκιόι – Ιλμπουλάκ στις 16 Αυγούστου 1922, οπότε θυσιάστηκε ο ηρωικός Δημήτριος Καλιαγκάκης, αν εκδηλωνόταν η αντεπίθεση της Ομάδας Φράγκου από το Τουμλού Μπουνάρ.
Κύριε Γεωργίου καλημέρα
Μπορούμε να πιθανολογήσουμε ότι στην περίπτωση που η αντεπίθεση εκτελείτο και επετύγχανε θα είχε σαν αποτέλεσμα τη σωτηρία της Ομάδας Τρικούπη. Όλης της Ομάδας; Άγνωστο. Η ΧΙΙ Μεραρχία μαχόταν στο Ιλμπουλάκ και η V στο Τσατ Κουγιού κατά των τουρκικών Μεραρχιών που τις πίεζαν από Νότο. Οι Μεραρχίες αυτές για να φθάσουν στο Τουμλού Μπουνάρ, είχαν μπροστά τους άπειρες δυσκολίες και ο δρόμος τους ήταν μακρύς. Συγχρόνως πλησίαζαν στο πεδίο της μάχης από βορειοανατολικά η 61η Μεραρχία, από ανατολικά οι17η και 16η Μεραρχίες, ενώ οι 2η και η 14η Μεραρχίες Ιππικού θα πίεζαν από Βορρά. Το τι θα συνέβαινε στη συνέχεια είναι άδηλο. Εν πάση περιπτώσει το να εισέλθουν οι 4 Μεραρχίες της Ομάδας Τρικούπη και το βαρύ και πεδινό πυροβολικό των Α΄ και Β΄ Σ.Σ., συν οι βοηθητικοί σχηματισμοί των παραπάνω, στον περιορισμένο χώρο της τοποθεσίας του Τουμλού Μπουνάρ, να τακτοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν στη μάχη ήταν κάτι το εξαιρετικά δύσκολο. Δυστυχώς η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο το μεσημέρι της 15ης Αυγούστου όταν η Ομάδα Τρικούπη στάθμευσε στο Ουλουτζάκ αντί να συνεχίσει την κίνηση της προς το Τουμλού Μπουνάρ.
Όπως είναι γνωστό η αντεπίθεση δεν εκτελέστηκε επειδή το 1/38 ΣΕ εγκατέλειψε το Τοκλού Τεπέ με επικεφαλής το διοικητή του Συντάγματος και τη σημαία του. Κανένας δεν οδηγήθηκε ενώπιον του νόμου για ανυπακοή ενώπιον του εχθρού, δειλία και εγκατάλειψη θέσεως.
Το ίδιο συνέβη και στο μαρτυρικό νησί σας (και νησί μας) το 1974. Πολλοί Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι αξιωματικοί και στρατιώτες φάνηκαν λίγοι, αλλά παρέμειναν μακριά του νόμου. Φυγά Ελλαδίτη αξιωματικό μας τον έφεραν και στη σχολή … για να μας διοικήσει και εκπαιδεύσει.
Όπως γνωρίζετε από τα κείμενά μου, πιστεύω ότι η Κύπρος είναι αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού έθνους και της αιώνιας Ελλάδας. Είναι όμως πάρα πολλοί, εδώ και στο νησί, οι περισσότεροι μάλλον, που δεν είναι της ίδιας γνώμης. Εδώ στην Ελλάδα είναι πολλοί πάρα πολλοί που πιστεύουν ότι το 1974 δεν ηττήθηκε η Ελλάδα.
Κύριε Ταξίαρχε, καλησπέρα.
Σας ευχαριστώ πολύ για την εμπεριστατωμένη απάντησή σας. Μελετώντας ξανά μετά από αρκετά χρόνια, λόγω της θλιβερής επετείου, τη Μικρασιαστική Εκστρατεία, βρήκα πολύτιμο βοηθό τα δικά σας γραπτά. Ως επιστήμονας ιστορικός ο ίδιος, θεωρώ ότι επιτέλους η κρίσιμη αυτή περίοδος της εθνικής μας Ιστορίας βρήκε τον ιστορικό της, με έγκριτες και νηφάλιες αναλύσεις για όλες τις πτυχές της Εκστρατείας και επιστημονική τεκμηρίωση.
Σας ρώτησα ειδικά για τη μη πραγματοποιηθείσα αντεπίθεση της Ομάδας Φράγκου, διερωτώμενος τι θα γινόταν αν τα αξιόμαχα τμήματα της Ι και VII Μεραρχίας, τα συντάγματα Πλαστήρα και Λούφα (αν αποφάσιζαν επιτέλους να εκτελέσουν την αποστολή τους) και άλλες μονάδες που κατέφυγαν στο Τουμλού Μπουνάρ, πλευροκοπούσαν τις δυνάμεις των 1ου και 4ου Τουρκικών Σωμάτων Στρατού που επιτίθονταν από νοτιοδυτικά και νότια κατά της IX Μεραρχίας αλλά και ανατολικότερα, επιφέροντας στον εχθρό σημαντικές απώλειες. Η απάντησή σας με κάλυψε πλήρως. Άλλωστε, όπως λέτε και στη διάλεξη, «χρειαζόντουσαν άντρες, διοικητές, με στιβαρό φρόνημα, που δυστυχώς δεν υπήρχαν».
Σας ευχαριστώ πολύ για όσα λέτε για την Κύπρο και την αγάπη σας, που πηγάζει από τα γραπτά σας, για τη μαρτυρική μεγαλόνησο. Οι ανίκανες και διεφθαρμένες κυπριακές ηγεσίες όχι μόνο εγκατέλειψαν κάθε ιδέα ουσιαστικού αγώνα, αλλά συνέβαλαν καίρια στον αυξανόμενο αφελληνισμό της νήσου. Οι ελλαδικές κυβερνήσεις κρύφτηκαν και αυτές πίσω από ψεύτικα συνθήματα.
Η Κύπρος ανήκει στη Μητέρα Ελλάδα, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, και ελπίζω ότι κάποια μέρα οι θυσίες των ηρώων μας θα δικαιωθούν, με την Κύπρο στη αγκαλιά της Μάνας της, μαζί με τα άλλα παιδιά της. Φτάνει η ηγεσία του Ελληνισμού, σε μητροπολιτική Ελλάδα και Κύπρο, να αντιληφθεί ότι η Κύπρος είναι εθνικό έδαφος που πρέπει να διεκδικηθεί.
Κατά το θλιβερό 1974, συνέχεια του οδυνηρού 1922 και του επαίσχυντου 1923, πολλοί δεν έπραξαν το καθήκον τους. Υπήρξαν πράγματι πολλοί φυγάδες και η επιστράτευση δεν απέδωσε όσα έπρεπε. Τιμούμε όμως τους ήρωες μας, τους νέους Καλλιαγκάκηδες, Τσάκαλους και Σακκέτες, όσους τίμησαν τις Σημαίες και διέσωσαν την τιμή των ελληνικών όπλων: Τον Κατσάνη, τον Κουρούπη, τον Καλπουρτζή, τον Μπούτο, τον Σταυριανάκο, τον Κατούντα, τον Τσομάκη και τόσους άλλους.
Και πάλι σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω για την τιτάνια προσπάθεια, που αποδίδει τόσο αξιόλογους καρπούς.
Κύριε Γεωργίου ευχαριστώ για τα φιλόφρονα λόγια σας και να είστε καλά.
Την Κύπρο την αγαπώ. Έχω υπηρετήσει στην Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία ως διευθυντής του 3ου Επιτελικού Γραφείου, εκεί στον Κόρνο, για δύο χρόνια.
Ελπίζω κάποια μέρα να μπορέσω να επιστρέψω.
» 1/38 ΣΕ εγκατέλειψε το Τοκλού Τεπέ με επικεφαλής το διοικητή του Συντάγματος και τη σημαία του»
Ποιος ήταν ο διοικητής αυτού του Συντάγματος;
Συνταγματάρχης Πεζικού Ιωάννης Ζήρας
Ο κ. Λουμιώτης έχει επισημάνει τον ολέθριο ρόλο του Ιωάννη Ζήρα για την υποχώρηση της Ομάδας Φράγκου. Κάποιοι συγχέουν, μάλλον από άγνοια, τον Ιωάννη Ζήρα, που στάθηκε ανάξιος της αποστολής του, με τον ατρόμητο συνταγματάρχη Γεώργιο Ζήρα, διοικητή του 16ου Συντάγματος Πεζικού της ΧΙ Μεραρχίας. Επικεφαλής του ομωνύμου Αποσπάσματος (με το υπο διοίκηση 55ο Σύνταγμα Πεζικού, προερχομένου εκ Θράκης) διέσωσε τη μονάδα του μετά από ηρωικό αγώνα. Στους Γάλλους, που απαίτησαν την παράδοση του Συντάγματός του, απάντησε: «Ο Ζήρας δεν παραδίδει τα όπλα του». Τα άλλα δύο συντάγματα της Μεραρχίας (17ο και 45ο) παραδόθηκαν μαζί με τον μέραρχο Νικόλαο Κλαδά. Για τον Γεώργιο Ζήρα, «όστις κατείχετο κυριολεκτικώς υπό αναισθησίας ενώπιον του εχθρού», γράφει ο πρίγκηπας Ανδρέας (Δορύλαιον – Σαγγάριος, σ. 236-237). Ο Γεώργιος Ζήρας είχε διακριθεί και στους Βαλκανικούς Πολέμους. Στη μάχη του Λαχανά υπήρξε συμπολεμιστής του πραγματικού «Μαύρου Καβαλλάρη» Ιωάννη Βελισσαρίου. Αντιλαμβάνεται κανείς τι θα γινόταν, αν στο Τοκλού Τεπέ ήταν ο Γεώργιος και όχι ο Ιωάννης.
Ευχαριστώ και για τις διευκρινίσεις.
Από τον Ζήρα μετέπειτα ζητήθηκαν εξηγήσεις, όπως τουλάχιστον επιχειρήθηκε με τον Πλαστήρα και ο αρθογράφος έχει αναπτύξει το θέμα σε αρκετά νήματα;
Και αν ναι, έδωσε κάποια εξήγηση;
Και τι θα γινόταν, αν ο Ιωάννης Βελισσαρίου δεν είχε σκοτωθεί στην Κρέσνα… θα ήταν στη θέση του Χατζανέστη ή του Τρικούπη… Αυτά τα αν μπορούν να μας τρελάνουν… Δυστυχώς, μας έλλειπαν οι πραγματικοί ηγέτες.