Ηλεκτρονική Υποστήριξη (Electronic Support – ES), Μέρος Α’

Υποναυάρχου (ε.α.) Γεωργίου Σάγου ΠΝ

Από το βιβλίο «Συστήματα Ραντάρ και Ηλεκτρονικού Πολέμου»

Εκδόσεις Παπασωτηρίου, 2018

ISBN 9789604911196

Εισαγωγή – Γενικά

Η ηλεκτρονική υποστήριξη ES ή υποστήριξη ηλεκτρονικού πολέμου (Electronic warfare Support), γνωστή παλαιότερα και ως μέτρα ηλεκτρονικής υποστήριξης ESM  ή ηλεκτρονικά μέτρα υποστήριξης ESM (Electronic Support Measures) αποτελεί πολύ βασικό τομέα του ηλεκτρονικού πολέμου. Παραδοσιακά, περιλαμβάνει παθητικά συστήματα / υποδομές, δραστηριότητες και διαδικασίες έρευνας / επιτήρησης, υποκλοπής, αναγνώρισης / ταυτοποίησης και εντοπισμού των εκούσιων ή ακούσιων εκπομπών του αντιπάλου σε ολόκληρο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα (ραντάρ, επικοινωνιών, laser, υπέρυθρης & ορατής ακτινοβολίας, κτλ), καθώς επίσης συλλογής, καταγραφής, ανάλυσης και ταξινόμησης των βασικών παραμέτρων αυτών. Η αναγώριση των εκπομπών βασίζεται στη χρήση ενημερωμένων βιβλιοθηκών δεδομένων. Στην περίπτωση των ραντάρ, οι πρωτεύουσες παράμετροι είναι η συχνότητα εκπομπής (RF), το εύρος (διάρκεια) παλμού PW, η συχνότητα επανάληψης παλμών PRF, ο ρυθμός περιστροφής της κεραίας και ο τύπος σάρωσης, ενώ οι δευτερεύουσες παράμετροι είναι ευελιξία συχνότητας (frequency agility), PRF agility, διαμόρφωση κυματομορφής (AM, FM, παλμική), κτλ. Επίσης, σημαντικό στοιχείο που παρέχουν τα συστήματα ES είναι η αζιμουθιακή κατεύθυνση (διόπτευση) του υποκλεπτόμενου ραντάρ. Συνδυάζοντας μεταξύ τους όλα αυτά τα στοιχεία επιτυγχάνεται ο σκοπός της ηλεκτρονικής υποστήριξης, που είναι η αντίληψη της κατάστασης, η άμεση αναγνώριση της συγκεκριμένης απειλής (τύπου ραντάρ, κτλ), καθώς και η παροχή έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να αναλαμβάνονται οι απαραίτητες ενέργειες, ανάλογα με την προτεραιότητα της απειλής (εφαρμογή των κατάλληλων αντιμέτρων ή άλλων τακτικών ενεργειών), η στοχοποίηση των απειλών, η σχεδίαση και η διεξαγωγή των μελλοντικών επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, η υποκλοπή εκπομπής ραντάρ διεύθυνσης βολής πυροβολικού ή κατευθυνόμενων βλημάτων, συνήθως απαιτεί αμεσότερες / ταχύτερες αντιδράσεις απ’ ότι η υποκλοπή ενός κοινού ραντάρ ναυτιλίας ή επιτήρησης. Φαίνεται λοιπόν ότι ακόμη και κάτω από συνθήκες σιγής εκπομπών των φίλιων μέσων, τα ηλεκτρονικά μέσα υποστήριξης (ES) αποτελούν από τους πιο κρίσιμους και αξιόπιστους αισθητήρες για τη σύνθεση της τακτικής εικόνας με παθητικά και μόνο μέσα, γεγονός που παρέχει και το σημαντικό πλεονέκτημα της μη ανίχνευσής τους από τον αντίπαλο. Τα συστήματα ES βοηθούν στην αναγνώριση τόσο των φίλιων όσο και των εχθρικών μονάδων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις παρέχουν την πρώτη σοβαρή ένδειξη επικείμενης εχθρικής επίθεσης.

Σχήμα 1: Η γενικευμένη ιδέα ενός συστήματος αυτοπροστασίας ηλεκτρονικού πολέμου, μαχητικού αεροσκάφους.

Η εφαρμογή ηλεκτρονικής επίθεσης (Electronic Attack – ΕΑ) και ηλεκτρονικής προστασίας (Electronic Protection – EP) είναι από δύσκολη έως και αδύνατη χωρίς την προηγούμενη αποτελεσματική ηλεκτρονική υποστήριξη (ES). Η ηλεκτρονική υποστήριξη μπορεί να παράγει πολύ μεγάλο όγκο πληροφοριών, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ορθή αξιολόγηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και στην επακόλουθη λήψη αποφάσεων.

Επίσης, όλα τα μοντέρνα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου είναι συνήθως ολοκληρωμένα, δηλαδή συνδυάζουν ταυτόχρονα τις λειτουργίες υποκλοπών, έγκαιρης προειδοποίησης και παρεμβολών. Πάντως, σε ένα πραγματικό περιβάλλον επιχειρήσεων, η αποτελεσματική αξιοποίηση των δυνατοτήτων των συστημάτων εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από τις ικανότητες και το επίπεδο εκπαίδευσης όλων των εμπλεκομένων (χειριστών συστημάτων ραντάρ και ηλεκτρονικού πολέμου, επιχειρησιακών σχεδιαστών αποστολών, κτλ). Η επιτυχημένη διεξαγωγή των εφαρμοζόμενων τεχνικών ηλεκτρονικού πολέμου προϋποθέτει εξειδικευμένο, μοντέρνο εξοπλισμό, εκπαιδευμένο προσωπικό και κατάλληλη καθοδήγηση στις προτεραιότητες, στο είδος των στόχων και των επιθυμητών απαιτήσεων συλλογής πληροφοριών, για την αποφυγή σπατάλης χρόνου και προσπαθειών. Οι γνώσεις, η εμπειρία, οι δεξιότητες και οι ικανότητες που αποκτώνται μέσω κατάλληλης εκπαίδευσης και πρακτικής εφαρμογής επιτρέπουν στους χειριστές ραντάρ να εκτιμούν ορθά την τακτική κατάσταση, να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τεχνικές ελέγχου εκπομπών (EMCON),[1] να εκμεταλλεύονται την απεικόνιση μη επεξεργασμένης εικόνας (raw video), να αντιλαμβάνονται την παρουσία ηλεκτρονικών επιθέσεων (EA) και να διακρίνουν προσπάθειες παρεμβολής που επηρεάζουν τη λειτουργία του ραντάρ που χειρίζονται. Επίσης, τους επιτρέπουν να ενεργοποιούν κάθε φορά την καταλληλότερη τακτική / τεχνική ηλεκτρονικής προστασίας (EP), ανάλογα με την επίθεση που υφίστανται και να την εφαρμόζουν μόνο για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η προσπάθεια παρεμβολής, αποφεύγοντας έτσι την ηθελημένη μείωση της απόδοσης του ραντάρ ή την άσκοπη αποκάλυψη των δυνατοτήτων EP που διαθέτουν. Στο πλαίσιο αυτό, οι εξειδικευμένες ασκήσεις για την αξιολόγηση συστημάτων και τακτικών, καθώς επίσης για τη διεξαγωγή περίπλοκων επιχειρήσεων ηλεκτρονικού πολέμου θεωρείται άκρως απαραίτητη.

Βιβλιοπαρουσίαση: «Εισαγωγή στα Ηλεκτροοπτικά Συστήματα», του Υποναυάρχου ε.α. Γεωργίου Σάγου ΠΝ, M.Sc. Electrical Engineering & M.Sc. Engineering Acoustics

Η τεχνική βιβλιογραφία στη χώρα μας πάσχει θλιβερά, όπως θλιβερή είναι και η ανυπαρξία τεχνικών βιβλιοπωλείων. Αυτά τα δύο στοιχεία αποτελούν έναν ασφαλή δείκτη της τεχνικής μας υπανάπτυξης.

Σε άρθρο του ιστολογίου σχετικά με την ΠΑ, είχε γίνει αναφορά στην ένδεια της ελληνικής βιβλιογραφίας σχετικά με τον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, ενώ χαρακτηριστικά είχε γραφεί ότι:

Πολεμική Αεροπορία: Επικίνδυνη Αυταρέσκεια

Από τη δεκαετία του 1970 η Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) απέκτησε και διατηρεί μέχρι σήμερα ένα αξιοζήλευτο επίπεδο επιχειρησιακής ικανότητας. Το επίπεδο αυτό αποδεικνύεται συνεχώς και αναμφίβολα από τις κορυφαίες επιδόσεις των ελληνικών πληρωμάτων σε διεθνείς ασκήσεις και συνασκήσεις -διαγωνιστικές ή μη, από τις νατοϊκές αξιολογήσεις των μονάδων, από τα αποτελέσματα των αεροπορικών αντιπαραθέσεων με τους φίλους και γείτονες όταν αυτές προκύπτουν στο πλαίσιο της πολιτικής εντάσεως, αλλά και από την εσωτερική εικόνα της Π.Α., όπως αυτή προκύπτει μέσω πολλαπλών μηχανισμών ελέγχου και αξιολόγησης. Μάλιστα, η ποιότητα αυτή -έστω και απλοϊκά κατανοητή- αποτελεί ένα στοιχείο δίκαιης υπερηφάνειας και αυτοπεποίθησης του ελληνικού λαού, σε μία περίοδο που δεν υπάρχουν πολλά να του εμπνέουν υπερηφάνεια ή αυτοπεποίθηση.

Είναι επίσης κοινός τόπος ότι το αεροπορικό ισοζύγιο ισχύος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι ίσως η κρισιμότερη παράμετρος της συνολικής ελληνοτουρκικής στρατιωτικής ισορροπίας και όσων πολιτικών ζητημάτων εξαρτώνται από αυτήν. Για τον λόγο αυτόν, και χωρίς να παραγνωρίζεται η σημασία των δύο άλλων Κλάδων, η κατάσταση και η ισχύς της Πολεμικής Αεροπορίας αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο του αμυντικού συστήματος της Χώρας.

Όμως, παρά τις εξαιρετικές επιδόσεις σε συγκεκριμένους τομείς, η Πολεμική Αεροπορία έχει οξύτατα προβλήματα σε άλλους τομείς, εξ ίσου σημαντικούς για την επίδοσή της στον αεροπορικό πόλεμο. Τα προβλήματα αυτά τείνουν να παραβλέπονται εντός της Π.Α., και δεν είναι ευρέως αντιληπτά από το ευρύ κοινό˙είναι όμως κρίσιμα για την έκβαση μιας πραγματικής πολεμικής αναμέτρησης. Ενδεικτικά, στη συνέχεια θα αναφερθούν δύο από τα κρισιμότερα.

Τα προβλήματα

Ηλεκτρονικός Πόλεμος

Η Πολεμική Αεροπορία έχει δραματική υστέρηση στον τομέα του Ηλεκτρονικού Πολέμου (Η.Π.). Η υστέρηση αυτή αφορά: