F-35, Εξοπλιστικός Σχεδιασμός και Η Πτήση

Μία Οφειλόμενη Απάντηση

Στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Πτήση, στις 18 Ιουλίου 2023 εμφανίστηκε άρθρο του κ. Βασιλείου Σιταρά, το οποίο απαντούσε σε προηγούμενη ανάρτηση του ιστολογίου. Δεδομένου ότι η απάντηση ήταν ευγενέστατη και κοσμιότατη, κάτι ουδόλως αυτονόητο στον δημόσιο διάλογο περί τα αμυντικά, καθώς και το ότι αυτή προήλθε από μία ιστορική έκδοση που, από τα χρόνια του Κ. Καββαθά, επηρέασε βαθύτατα πολλούς από εμάς, η εμφάνισή της μου προκάλεσε χαρά και θεωρώ υποχρέωσή μου να απαντήσω.

Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δ’ αλήθεια.

Το άρθρο του ιστολογίου ήταν, νομίζω, εξαιρετικά σαφές και συγκεκριμένο: υποστήριζε ότι η επικείμενη συμφωνία για την προμήθεια 20 αεροσκαφών F-35 αποτελεί ακραίο παραλογισμό του ελληνικού εξοπλιστικού σχεδιασμού για τέσσερεις (4) πολύ συγκεκριμένους λόγους, οι οποίοι και διατυπώθηκαν ευκρινώς και τεκμηριώθηκαν αναλυτικώς. Διαβάζοντας επανειλημμένως το άρθρο του κ. Σιταρά, έψαξα να βρω συγκεκριμένες απαντήσεις στα τέσσερα αυτά ζητήματα, και δεν τις βρήκα – με εξαίρεση τον τελευταίο λόγο, επί του οποίου ο κ Σιταράς φαίνεται, κατά το μάλλον ή το ήττον, να συμφωνεί. Για την ακρίβεια, ενώ το άρθρο του ιστολογίου ασχολείται με τη σκοπιμότητα της επικείμενης προμήθειας F-35 στο πλαίσιο του εξοπλιστικού σχεδιασμού των ΕΕΔ, το άρθρο του κυρίου Σιταρά ασχολείται με την εξέταση της μεγαλύτερης ή μικρότερης αξίας του αεροσκάφους και εάν αυτό «αδικείται». Δυστυχώς, πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα, κι είναι κρίμα να συγχέονται έτσι. Το ερώτημα δεν είναι κάποια -γενική και αόριστη- αξιολόγηση του F-35. Το ερώτημα δεν είναι εάν εγώ ή οποιοσδήποτε «αδικεί» ή όχι το F-35. Το ερώτημα δεν είναι αν το F-35 μπορεί να «προσφέρει ή όχι» στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Δεν είναι αυτό ποτέ το ερώτημα που τίθεται στον εξοπλιστικό σχεδιασμό. Ο εξοπλιστικός σχεδιασμός είναι ένα «πρόβλημα υπό περιορισμούς»: Τι πρέπει να αποκτήσουμε με τα λεφτά που διαθέτουμε, ώστε να αντιμετωπίζουμε την απειλή του αντιπάλου, όπως αυτή εκδηλώνεται επιχειρησιακά, και μάλιστα μέσα στον χρόνο και να εξυπηρετήσουμε τον δικό μας επιχειρησιακό σχεδιασμό; Το ερώτημα, λοιπόν, είναι εάν το F-35, δεσμεύοντας σημερινούς πόρους -εφ’ όσον συναφθεί άμεσα σύμβαση- αλλά καθιστάμενο επιχειρησιακά διαθέσιμο μετά από δεκαετία, αντιμετωπίζει τα οξύτατα επιχειρησιακά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ΗΔΗ σήμερα οι ΕΕΔ. Αν η δέσμευση πόρων για το F-35 σήμερα αφήνει σε εκκρεμότητα κρίσιμα επιχειρησιακά κενά -όχι της επόμενης δεκαετίας αλλά ήδη υφιστάμενα από πολλού χρόνου- τότε είναι απλούστατα λανθασμένη επιλογή.

Για την οικονομία της συζητήσεως, επαναφέρω συνοπτικά τους λόγους για τους οποίους ο ελληνικός εξοπλιστικός σχεδιασμός, με την άμεση προτεραιότητα στη σύναψη συμφωνίας για την προμήθεια 20 F-35, αποτελεί ακραίο παραλογισμό.

(α) Η Πολεμική Αεροπορία αντιμετωπίζει μία υφιστάμενη, οξύτατη, απολύτως συγκεκριμένη επιχειρησιακή απειλή που προέρχεται από τους βαλλιστικούς πυραύλους Bora της Τουρκίας, και η οποία εντός της επόμενης πενταετίας θα κλιμακωθεί δραματικά με την έναρξη της επιχειρησιακής διαθεσιμότητας  του βαλλιστικού πυραύλου Bora II ή Tayfun. Με τα όπλα αυτά, οι ΤΕΔ έχουν ΗΔΗ (την ώρα που γράφουμε) την απόλυτη ευχέρεια να εξουδετερώσουν τις τρεις (3) από τις έξι (6) πτέρυγες μάχης μαχητικών αεροσκαφών της ΠΑ με, και πριν από το τέλος της δεκαετίας θα έχουν τη δυνατότητα να εξουδετερώσουν και τις έξι (6). Αντί η ΠΑ να αρχίσει πανικόβλητη να λαμβάνει μέτρα… παραγγέλνει άμεσα μαχητικά για μετά από μία δεκαετία, δεσμεύοντας και τους πόρους για τις άμεσες, επείγουσες απαραίτητες ενέργειες.

(β) Η Πολεμική Αεροπορία στερείται σοβαρών όπλων αέρος-εδάφους, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διεξαγάγει σοβαρές επιχειρήσεις Offensive Counter Air (OCA).[i]  Το πενιχρό απόθεμα (σοβαρών) όπλων αέρος-εδάφους της ΠΑ είναι σαράντα (40) (sic) πύραυλοι JSOW για τη βασική δύναμη των μαχητικών της που έχουν ρόλους βομβαρδισμού (F-16 Block 50/52 Adv/52 Adv+) και περισσότεροι από ενενήντα πύραυλοι SCALP για τη μία και μοναδική Πτέρυγα Μάχης, την 114 ΠΜ, που έχει κατ’ εξοχήν καθήκοντα αναχαιτίσεως, με μία μοίρα με προβληματική διαθεσιμότητα και μία μοίρα με (προσεχώς) 24 μαχητικά αεροσκάφη (δηλαδή, υπό ευνοϊκές συνθήκες, 16-17 διαθέσιμα) εξαιρετικά υψηλής ζήτησης σε κρίσιμους ρόλους αέρος-αέρος. Η αδυναμία διεξαγωγής εντατικών επιθετικών επιχειρήσεων ταυτόχρονα με τις αμυντικές, αποτελεί εγγύηση ήττας για μία αεροπορία. Αυτή είναι όμως η κατάσταση που επικρατεί -όχι απλώς σήμερα αλλά- εδώ και πολλά χρόνια. Εν όψει αυτού του κρίσιμου και πιεστικού προβλήματος, η ΠΑ παραγγέλνει άμεσα μαχητικά για μετά από μία δεκαετία, δεσμεύοντας και τους πόρους για τις άμεσες, επείγουσες απαραίτητες ενέργειες.

(γ) Τόσο η Πολεμική Αεροπορία όσο και συνολικά οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν τόσο μεγάλες οξείες και άμεσα πιεστικές ανάγκες που απαιτούν τεράστια ποσά για να καλυφθούν στοιχειωδώς, που είναι ακατανόητο το γεγονός ότι ο ελληνικός εξοπλιστικός σχεδιασμός θέτει σε χρονική προτεραιότητα την άμεση παραγγελία μαχητικών -δηλαδή των συστημάτων στα οποία έχουμε τη σχετικά ευνοϊκότερη, συγκριτικά, κατάσταση- και τα οποία θα επιδράσουν επιχειρησιακά  μετά από μία δεκαετία, δεσμεύοντας και τους πόρους για τις άλλες άμεσα επείγουσες απαραίτητες ενέργειες. Ενδεικτικά και μόνον ανέφερα τον υπό κατάρρευση Στόλο (ανάγκες που φυσικά επεκτείνονται και στα υποβρύχια), όπου τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της προσπάθειας για ανάταξή του είναι πενιχρά (τρεις φρεγάτες μέχρι το 2027), απόλυτη ένδεια στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, απόλυτη ένδεια στα υπόλοιπα μέσα υποστηρίξεως αεροπορικών επιχειρήσεων (τρομάξαμε να ξεκινήσουμε τη συντήρηση των ιπταμένων ραντάρ, ενώ αυτά έχουν άμεση, επιτακτική ανάγκη από εκσυγχρονισμό και ενίσχυση των δυνατοτήτων τους για να υποστηρίξουν αποτελεσματικά αεροπορικές επιχειρήσεις), και, και, και… ων ουκ έστι αριθμός. Αλλά η ΠΑ παραγγέλνει άμεσα μαχητικά για μετά από μία δεκαετία, δεσμεύοντας και τους πόρους για τις άμεσες, επείγουσες απαραίτητες ενέργειες.

(δ) Το F-35 παραμένει ένα πρόγραμμα με σημαντικά προβλήματα και δεν έχει νόημα να αγοραστεί αυτή τη στιγμή από εμάς. Δεν έχει νόημα να εξαντλήσουμε τη συζήτηση επ’ αυτού, αφού είναι και το μόνο σημείο στο οποίο πρακτικά συμφωνούμε, έστω κι αν ο κ. Σιταράς δεν δέχεται την ύπαρξη προβλημάτων και απλώς βρίσκει σκόπιμο να καθυστερήσει η προμήθεια μέχρι να καταστεί διαθέσιμη η έκδοση Block 4. Επισημαίνεται εμφατικά ότι η έκδοση Block 4 δεν αποτελεί έκδοση με ανανεωμένο λογισμικό, όπως αναφέρει ο κ. Σιταράς, αλλά εξέλιξη του Block 3 με νέα υποσυστήματα -μεταξύ άλλων ραντάρ και κινητήρα[ii]… Εν πάση περιπτώσει, αυτό αποτελεί μάλλον και το μόνον ουσιώδες σημείο συμφωνίας: η αγορά του F-35 αυτή τη στιγμή είναι πρόωρη και καθ’ εαυτή.

Οι τέσσερεις αυτοί βασικοί λόγοι αποτελούν καθ’ έκαστος επαρκή λόγο για να θεωρείται σοβαρό λάθος εξοπλιστικής στρατηγικής η επικείμενη προμήθεια του αεροσκάφους F-35. Από κοινού, όμως, καθιστούν τη σχεδιαζόμενη αγορά απλώς άσκηση στον υπαρκτό σουρεαλισμό.

Ποιες είναι οι απαντήσεις που δόθηκαν σε κάθε ένα από τα παραπάνω τρία σημεία; (Όπως είπαμε, πρακτικά στο τέταρτο σημείο συμφωνούμε, άρα δεν χρειάζεται να επανέλθουμε).

Η Βαλλιστική Απειλή      

Στον ανωτέρω διατυπωμένο πρώτο λόγο, δηλαδή τη βαλλιστική απειλή, η βασική απάντηση του άρθρου είναι:

«Διαφωνούμε επίσης με το «Βελισάριο», στην εστίαση του στα βαλλιστικά βλήματα της Τουρκίας, για τα οποία ισχυρίζεται ότι συνιστούν σήμερα τη μεγαλύτερη για τη χώρα μας απειλή και πως, επίσης, το ίδιο το F-35 δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει.

Στην πραγματικότητα, εκτιμούμε πως η μεγαλύτερη απειλή εξακολουθεί να είναι η ίδια η Τουρκική Αεροπορία (ΤΗΚ) και τα αεροσκάφη αυτής, επανδρωμένα ή μη, επικουρικά δε οι βαλλιστικοί πύραυλοι εδάφους-εδάφους.»

Η απάντηση αυτή είναι, πραγματικά, καταπληκτική. Επισημαίνεται μία πολύ συγκεκριμένη επιχειρησιακή απειλή, οι πύραυλοι Bora I. Βάσει των γνωστών τους στοιχείων (ακτίνα δράσης, ακρίβεια, εικαζόμενο πλήθος) επισημαίνεται το συγκεκριμένο επιχειρησιακό αποτέλεσμα που δύνανται να επιφέρουν: την αδρανοποίηση των πολεμικών αεροδρομίων των τριών πτερύγων μάχης της ΠΑ με μαχητικά: 110, 111 και 114 ΠΜ με την έναρξη των επιχειρήσεων. Επισημαίνεται ότι αυτή τη στιγμή οι δύο από τους τρεις στόχους είναι παντελώς απροστάτευτοι, και ο ένας, η 114 ΠΜ, προστατεύεται απολύτως ανεπαρκώς (πρακτικά δεν προστατεύεται), κι αυτό… παρεμπιπτόντως: ο προστατευόμενος στόχος είναι οι εγκαταστάσεις της ΕΑΒ. Με απλά λόγια, οι Τούρκοι μπορούν να θέσουν εκτός μάχης τη μισή δύναμη μαχητικών της ΠΑ με την έναρξη των επιχειρήσεων. Επισημαίνεται ότι, λόγω πολλών επιχειρησιακών δεδομένων, η εξουδετέρωση των εκτοξεύσεων, και δη σε αρχική φάση των επιχειρήσεων, είναι αδύνατη.

Κανένα από τα ανωτέρω στοιχεία δεν αμφισβητείται. Το επαπειλούμενο επιχειρησιακό αποτέλεσμα που μπορούν να επιφέρουν οι πύραυλοι Bora I δεν αμφισβητείται. Παρ’ όλα αυτά: «διαφωνούμε στην εστίαση στα βαλλιστικά βλήματα της Τουρκίας»;! Όταν τα ανωτέρω γίνονται δεκτά, πώς υποστηρίζεται ότι οι βαλλιστικοί πύραυλοι είναι απειλή «επικουρικά»;

Κι επιπλέον: «Διαφωνούμε επίσης με το «Βελισάριο», [..], επίσης, [ότι] το ίδιο το F-35 δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει.» Συγγνώμη, αλλά το F-35 θα «έρθει» επιχειρησιακά μετά από μία δεκαετία. Στο… δεύτερο μισό της δεκαετίας αυτής, οι Τούρκοι με τους υπό ανάπτυξη βαλλιστικούς πυραύλους Bora II ή Tayfun θα μπορούν να αδρανοποιήσουν, με την έναρξη των επιχειρήσεων, τα πολεμικά αεροδρόμια και των έξι πτερύγων μάχης της ΠΑ.

Με απλά λόγια: για δέκα χρόνια (πριν από την επιχειρησιακή αξιοποίηση F-35) δεν έχουμε την παραμικρή δυνατότητα αντιμετώπισης των βαλλιστικών, οι οποίοι μπορούν να ρημάξουν τα αεροδρόμιά μας με το «καλημέρα».

Πώς ακριβώς γίνεται αυτή η αξιολόγηση και ο χαρακτηρισμός της απειλής ως «επικουρικής»;!

Αλλά και μετά τη δεκαετία, όταν θα έρθουν τα F-35;

«Αλλά και το ίδιο το F-35A, χάρη στο πρωτοποριακό σύστημα DAS και όχι μόνο, μπορεί να συνδράμει στην αντιβαλλιστική και γενικά την αντιπυραυλική άμυνα, όπως έχει ήδη αποδείξει σε σειρά δοκιμών στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα εκείνης του θέρους του 2021 (During the recent Flight Test-6 exercise, a Lockheed Martin PAC-3 missile successfully intercepted a surrogate cruise missile threat at White Sands Missile Range, using F-35 as an elevated sensor).»

Τι μας λέει το παραπάνω απόσπασμα; Ότι το F-35 μπορεί να υποβοηθήσει την επιτυχή αναχαίτιση βαλλιστικών πυραύλων από πυραύλους Patriot PAC-3. Αυτό είναι σωστό, και σημαίνει τα εξής απλά:

1. (Όπως αναφέραμε ήδη στο άρθρο) το σύστημα Patriot χρειάζεται υποβοήθηση για τον έγκαιρο υπολογισμό βαλλιστικών δεδομένων όταν πρόκειται να αναχαιτίσει βαλλιστικούς πυραύλους. Σήμερα, στην περιοχή του Κόλπου τέτοιου είδους δεδομένα παρέχουν οι αμερικανικοί δορυφόροι. Στην περίπτωσή μας, και δεδομένου ότι οι εκτοξεύσεις θα γίνονται εντός της περιοχής επιτηρήσεως του ελληνικού Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου, τέτοια δεδομένα μπορούν να παράσχουν τα ραντάρ επιτηρήσεως, εφ’ όσον αυτά αντικατασταθούν από νέα, σύγχρονα, τα οποία έχουν και άλλες ικανότητες που τα σημερινά ραντάρ του ΣΑΕ δεν έχουν λόγω παλαιότητας, π.χ. ενισχυμένη ικανότητα Ηλεκτρονικής Άμυνας. Το να αγοράσουμε 20 πανάκριβα F-35 για να τα βάλουμε να κάνουν τη δουλειά του ΣΑΕ (και να μην κάνουν άλλη δουλειά· η επιτήρηση σημαίνει συνεχή κάλυψη των επιτηρούμενων περιοχών 24×7, δουλειά που από τη φύση του είναι φτιαγμένο να κάνει το ΣΑΕ) θα ήταν εξοπλιστικός και επιχειρησιακός παραλογισμός. Μπορεί οι Αμερικανοί να χρησιμοποιούν παρεμπιπτόντως αυτή τη δυνατότητα του F-35 έχοντας μεγάλες συγκεντρώσεις τέτοιων αεροσκαφών σε ένα θέατρο επιχειρήσεων (μαζί με τους συμμάχους, φυσικά, γι’ αυτό και επιδιώκουν να έχουν και οι σύμμαχοι τέτοια δυνατότητα) και μάλιστα θέατρο επιχειρήσεων εκτός καλύψεως χερσαίου ΣΑΕ, αλλά αυτή η τακτική θα ήταν παράλογη για την ΠΑ. Η προφανής επιλογή είναι να ανανεωθούν τα ραντάρ του ΣΑΕ, ανάγκη ούτως ή άλλως άμεσα επιτακτική (για λόγους διατήρησης των επιδόσεών τους, καθώς και ΗΠ, άσχετους με τους βαλλιστικούς πυραύλους). Αντί γι’ αυτό, εμείς δεσμεύουμε πόρους για το F-35. Και να το επαναλάβουμε, σε περίπτωση που διαφεύγει της προσοχής: η απειλή είναι υφιστάμενη κι επιχειρησιακή, και το προτεινόμενο (αλυσιτελές) μέτρο μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή μετά από δέκα χρόνια.
2. Το ανωτέρω απόσπασμα αναφέρεται σε αναχαίτιση από πυραύλους Patriot PAC-3. Αυτοί είναι οι πύραυλοι του συστήματος Patriot που έχουν πραγματική αντιβαλλιστική ικανότητα. Στην ΠΑ μέρος μόνον του αποθέματος είναι πύραυλοι MIM-104D GEM (PAC-2/GEM), με υποτυπώδη αντιβαλλιστική ικανότητα. Πύραυλοι “PAC-3” (είτε της εκδόσεως MIM-104F είτε MSE είτε CRI) δεν υπάρχουν και πρέπει να αγοραστούν. Είναι προφανές ποια αγορά προϋποτίθεται για να έχει νόημα το παραπάνω απόσπασμα.
3. Ασχέτως της απαραίτητης έγκαιρης προειδοποίησης, η αντιβαλλιστική δυνατότητα του Patriot είναι σημειακή. Τα έξι αεροδρόμια των ΠΜ με μαχητικά της ΠΑ απαιτούν μία ΜΚΒ Patriot έκαστο, και είναι απολύτως κρίσιμη η προστασία και άλλων στόχων -κατ’ ελάχιστον της 112 ΠΜ και του Ναυστάθμου της Σαλαμίνας.

Πέραν αυτών, όμως, το άρθρο αναφέρει επίσης:

«Οι τουρκικοί βαλλιστικοί πύραυλοι, αν και σαφής απειλή, μπορούν να αντιμετωπιστούν με σχετικά οικονομικά αντίστοιχα (λ.χ. εδώ και τώρα με αγορά έξτρα βλημάτων ATACMS στην έκδοση, βεβαίως, των 300 χιλιομέτρων και, στο άμεσο μέλλον, με αγορά του διαδόχου Precision Strike Missile) καθώς και με ενίσχυση των αναχαιτιστικών συστοιχιών Patriot.»

Συνεπώς, κάτι πρέπει να κάνουμε και για τους τουρκικούς βαλλιστικούς πυραύλους, αλλά είναι «σχετικά οικονομικό»: αγορά έξτρα βλημάτων ATACMS στην έκδοση M571E1 και ενίσχυση των Patriot – προφανώς με πυραύλους PAC-3, κι αυτά «εδώ και τώρα». Όλο αυτό διατυπώνεται με χαρακτηριστική χαλαρότητα, σε μία συζήτηση που αφορά τον εξοπλιστικό σχεδιασμό, δηλαδή το πότε θα δώσουμε πόσα από τα πεπερασμένα χρήματά μας για να πάρουμε τι.

Δυστυχώς οι δύο -ορθότατες, σχεδόν προφανείς άλλωστε- προτάσεις, ούτε «σχετικά οικονομικές» είναι, ούτε «εδώ και τώρα» γίνονται, και σίγουρα όχι εφ’ όσον προβούμε στην άμεση σύναψη συμβάσεως για την προμήθεια F-35. Το κόστος της τελευταίας εκδόσεως πυραύλου Patriot PAC-2 (έκδοση GEM-T+), όπως προκύπτει από την προμήθεια της Σαουδικής Αραβίας το 2022[iii] είναι… $10 εκ. ανά τεμάχιο, για την αναχαίτιση ενός εισερχομένου βαλλιστικού πυραύλου εκτοξεύονται εξ αρχής δύο πύραυλοι[iv], και οι εκδόσεις PAC-3 του πυραύλου είναι, λογικά, πιο ακριβές. Για να αντιμετωπιστεί ένα απόθεμα 50 πυραύλων ανά αεροδρόμιο (θα είναι αφελές να αναμένεται οτιδήποτε λιγότερο) απαιτείται απόθεμα… 100 Patriot ανά αεροδρόμιο. Αν κανείς κάνει τους πολλαπλασιασμούς, το κόστος γίνεται οδυνηρό, και επειδή μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα πρέπει κατ’ αυτόν τον τρόπο να προστατεύονται τουλάχιστον έξι αεροδρόμια, το οδυνηρό κόστος γίνεται… δύο φορές πιο οδυνηρό, ακόμη κι αν μέχρι τότε γίνει διαθέσιμη η έκδοση CRI, με κάπως μειωμένο κόστος. Για τους πυραύλους ATACMS M571E1, τα πράγματα είναι πιο καλά. Κάθε πύραυλος κοστίζει «αρκετά παραπάνω από $1 εκ». Με άλλα λόγια, αν θέλουμε να απειλήσουμε αξιόπιστα τα αεροδρόμια Πανόρμου και Παλαιοκάστρου, θα απαιτηθούν τουλάχιστον $150 εκ. Στα αεροδρόμια της Πανόρμου και του Παλαιοκάστρου τελειώνει, παρεμπιπτόντως, και η ικανότητα των ΕΕΔ να απειλήσουν τα αεροδρόμια της Τουρκίας με βαλλιστικούς πυραύλους, μιας και τα άλλα αεροδρόμια βρίσκονται σε αποστάσεις που απαιτούν πυραύλους τους οποίους, επισήμως τουλάχιστον, δεν μπορεί να μας προμηθεύσει κανείς λόγω καθεστώτος MTCR. Οι Τούρκοι δεν έχουν τέτοια προβλήματα· κατασκευάζουν τους πυραύλους τους μόνοι τους.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τα «αντίμετρα» για τους βαλλιστικούς πυραύλους δεν είναι καθόλου οικονομικά. Μπορούν, έστω, να ληφθούν «εδώ και τώρα»; Αυτό αποτελεί άλλον έναν παράδοξο ισχυρισμό του άρθρου. Η προμήθεια μείζονος συστήματος (όπως τα προαναφερθέντα) απαιτούν μελέτες από τα επιτελεία, ένταξη στον (οικονομικό) προγραμματισμό, διαδικασίες εγκρίσεως από τα όργανα του Κράτους (ΚΥΣΕΑ, Βουλή κ.λπ.), χρονοβόρες διαπραγματεύσεις με τον προμηθευτή (είτε η προμήθεια είναι εμπορική είτε διακρατική), σύναψη συμβάσεως και… θέση στη γραμμή παραγωγής. Στην περίπτωσή μας, δεν φαίνεται να υπάρχουν καν σκέψεις. Συνεπώς, «εδώ και τώρα» δεν υφίσταται.

Βέβαια, όλα αυτά κινούνται στο όριο της φαντασίας, τη στιγμή που η ΠΑ δεν έχει… βλεφαριάσει, αρνούμενη να μετακινήσει τις ΜΚΒ των Patriot από τις θέσεις που τις έταξε προ εικοσαετίας, όταν είχαν άλλα δεδομένα.

Συνοψίζοντας: το σκεπτικό ότι οι τουρκικοί βαλλιστικοί πύραυλοι είναι ελάσσων απειλή και πάντως αντιμετωπίζεται φτηνά και γρήγορα είναι παντελώς εκτός πραγματικότητας. Οι τουρκικοί πύραυλοι είναι μείζων απειλή, ήδη υφιστάμενη, και βαίνουσα προς άμεση κλιμάκωση, πανάκριβη και χρονοβόρα στην αντιμετώπιση.

Των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν F-35.

Τα Όπλα Αέρος-Εδάφους

Στον ανωτέρω διατυπωμένο δεύτερο λόγο, δηλαδή στη δραματική ανεπάρκεια όπλων αέρος-εδάφους, η βασική απάντηση είναι ότι:

«[..] όλοι οι ειδικοί συμφωνούν πως το F-35 είναι το κορυφαίο σήμερα παγκοσμίως. Αναφορικά, δε, με τα αεροπορικά όπλα που αυτό μεταφέρει, λ.χ. βλήματα stand-off, βεβαίως πρέπει να αγοραστούν κι άλλα, όπως πολύ σωστά εισηγείται ο «Βελισάριος». Εντούτοις, το δίλημμα δε μπορεί να είναι F-35 ή περισσότερα βλήματα stand-off. Ακόμη και με την υφιστάμενη «δεξαμενή» όπλων που διαθέτουν τα ελληνικά F-16 και Rafale (λ.χ. Meteor, που λογικά θα έχει πιστοποιηθεί στο F-35 ως το 2027), η πρώτη Μοίρα των ελληνικών F-35 θα προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους «απέναντι».

Η απάντηση αυτή απαντά σε ένα ζήτημα που δεν τέθηκε (τα όπλα που θα φέρει το F-35 όταν αυτό καταστεί επιχειρησιακό στην ΠΑ μετά από μία δεκαετία) και αποφεύγει το κρίσιμο ζήτημα που υπάρχει, δηλαδή τα όπλα αέρος-εδάφους που η παρούσα δύναμη της ΠΑ, όπως διαμορφώνεται τώρα, δεν έχει. Για τη βασική δύναμη των μαχητικών βομβαρδισμού της ΠΑ, τα F-16 (πλην Block30) το μόνο όπλο μεγάλου βεληνεκούς που υπάρχει είναι το JSOW, σε αριθμούς που ούτε κατά διάνοια δεν μπορούν να υποστηρίξουν επιχειρήσεις. Το δίλημμα προφανώς και είναι όπλα αέρος-εδάφους για την υφιστάμενη δύναμη μαχητικών ή F-35, κι αυτό έχει δύο συγκεκριμένες όψεις: Η έλλειψη όπλων αέρος-εδάφους είναι μία χρόνια, κρίσιμη και οξεία έλλειψη της ΠΑ, που η λογική υπαγορεύει πως θα ήταν από τις πρώτες προτεραιότητες προμηθειών της ΠΑ με την έναρξη της προσπάθειας για ανάταξη των ΕΕΔ μετά το θέρος του 2020. Περιέργως, στα μέσα του 2023 δεν έχει γίνει καμία ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ αντιθέτως η προμήθεια F-35, επιχειρησιακής προοπτικής δεκαετίας, είναι έτοιμη για υπογραφή. Αν αυτή η προτεραιοποίηση εξοπλισμών δεν εγείρει ερωτηματικά, αναρωτιέμαι τι εγείρει. Αλλά δεν πρόκειται μόνον για παράδοξη και επιχειρησιακά μη αποδεκτή χρονική «αταξία» εξοπλισμών. Η δέσμευση ενός ποσού της τάξης των 4 δις για τα 20 αεροσκάφη F-35, με εμπροσθοβαρή κατανομή, θέτουν σε πολύ σοβαρή αμφιβολία την ύπαρξη πόρων για την αγορά όπλων ακόμη και μετά την ενδεχόμενη προμήθεια των αεροσκαφών. Σε κάποιους επικρατεί η πεποίθηση ότι «λεφτά υπάρχουν», δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας και υπάρχουν κονδύλια να αγοράσουμε οτιδήποτε χρειαζόμαστε. Αν και επ’ αυτού θα γίνει αναλυτικότερη αναφορά στη συνέχεια, το προφανές ερώτημα είναι: γιατί δεν διασφαλίζεται η προμήθεια των άμεσων αναγκών με τους υφισταμένους πόρους, και δεν μετατίθεται η προμήθεια των μακροπρόθεσμης προοπτικής μέσων για όταν καταστούν διαθέσιμοι οι μελλοντικοί πόροι; Ή, σε απλά ελληνικά: «κάλλιο πέντε και στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει».

Η ακόμη χειρότερη υποψία είναι ότι η άκαιρη προμήθεια μαχητικών θα αφήσει τόσο πενιχρούς πόρους διαθέσιμους για την αγορά όπλων, και ταυτόχρονα η ανάγκη για όπλα είναι τόσο πιεστική, που η ΠΑ θα αναγκαστεί να καταφύγει στη γνωστή προσχηματική λύση των ΕΕΔ: θα αποκτηθούν κάποια όπλα σε τόσο μικρές ποσότητες που θα είναι επιχειρησιακά οριακής επίδρασης αλλά θα έχουν εγγραφεί ονομαστικά στο οπλοστάσιο της ΠΑ, περισσότερο για εντυπώσεις παρά για ουσία. Όταν όλες οι πρόσφατες συγκρούσεις, με τελευταίον τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, καταδεικνύουν την αδήριτη ανάγκη για μεγάλα αποθέματα πυρομαχικών και όπλων, προμήθειες σαν αυτές των 40 JSOW είναι απλώς προσχηματικές.

Η αναφορά στους Meteor είναι μάλλον εκ παραδρομής σε συζήτηση για την έλλειψη όπλων αέρος-εδάφους. A propos, η πιστοποίηση του πυραύλου Meteor δεν εξετάζεται για την έκδοση -Α του F-35.

Οι Άλλες Μεγάλες και Οξείες Ανάγκες των ΕΕΔ

Στον ανωτέρω διατυπωμένο τρίτο λόγο, δηλαδή στη δραματική ανεπάρκεια όπλων αέρος-εδάφους, η βασική απάντηση είναι ότι:

«Αλλά εδώ έγκειται, τελικά, η μεγαλύτερη ίσως παράλειψη του άρθρου: αγνοεί τις ισχυρές, σύμφωνα με όλους τους ξένους Οίκους, αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Εάν και εφόσον διατηρηθούν ικανοποιητικοί ρυθμοί ανάπτυξης ολόκληρη την τετραετία 2023-2027, αλλά και την επόμενη, η χώρα θα μπορέσει να «αντέξει» και το F-35A και πολλά άλλα οπλικά συστήματα. Ούτως ή άλλως από το 2020 μέχρι σήμερα υλοποιείται ήδη ένα από τα μεγαλύτερα εξοπλιστικά προγράμματα στην ιστορία της χώρας, αξίας άνω των 15 δις ευρώ, σε αντίθεση με την ανομβρία της προηγούμενης «μνημονιακής» δεκαετίας. Εν ολίγοις, ο «Βελισάριος» είναι μάλλον απαισιόδοξος αναφορικά με τις δημοσιονομικές αντοχές μας τα επόμενα έτη, ο δε υπογράφων μάλλον αισιόδοξος. Μια εύρωστη ελληνική οικονομία θα μας επιτρέψει μέχρι το 2030 και την αγορά F-35A, καταρχήν στην ποσότητα της μίας Μοίρας, και πολλών άλλων όπλων, απείρως φθηνότερων ανά τεμάχιο (όπως το προαναφερθέν Precision Strike Missile και επιπλέον όπλα stand-off).»

Δεν δηλώνω γκουρού των οικονομικών και νομίζω ότι ούτε ο κ. Σιταράς διεκδικεί τέτοιες δάφνες. Ελπίζω το ίδιο θερμά με τον κ. Σιταρά να είναι εξαιρετικό το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Πέραν, όμως, της ελπίδας, η εκτίμησή μου για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας (και όχι κατ’ εξαίρεσιν της ελληνικής αλλά και συνολικά της ευρωπαϊκής οικονομίας) προφανώς διαφέρει από αυτή του κ. Σιταρά. Δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό να παρατηρήσω ότι όλοι οι ξένοι οίκοι στους οποίους αναφέρεται δεν προέβλεψαν ότι η ελληνική οικονομία θα καταποντιστεί κατά τη δεκαετία του 2010, αλλά ας μη μαλώνουμε σε ξένους αχυρώνες.

Η πορεία της ελληνικής οικονομίας, ως ζήτημα του μέλλοντος, παραμένει φύσει αβέβαιο. Η απλή λογική όμως υπαγορεύει ότι με τα λεφτά που έχεις -και όχι με αυτά που εκτιμάς ότι μπορεί να έχεις στο μέλλον- αγοράζεις πρώτα αυτά που χρειάζεσαι επειγόντως και δεν αγοράζεις πρώτα αγαθά για το απώτερο μέλλον. Θα ήταν πραγματικά άχαρο να αναλύσουμε τις τεράστιες άμεσες ανάγκες των ΕΕΔ και το τεράστιο κόστος που έχει η διπλή προσπάθεια για ανάταξη της βλάβης που έχει επέλθει από την απόλυτη εξοπλιστική αδράνεια μίας δεκαπενταετίας, τη σχεδόν πλήρη έλλειψη υποστηρίξεως συστημάτων για μία δεκαετία και τις τεράστιες ανάγκες για νέα συστήματα.

Για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας δικαιούται να έχει κανείς όποια πρόβλεψη θέλει, αλλά για τους εξοπλισμούς «εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν».

Ακροτελεύτιο Σχόλιο – Ιστορικό

Επειδή ο υποφαινόμενος θεωρεί ότι η στρατιωτική ιστορία είναι από τα πλέον πολύτιμα εργαλεία στρατιωτικής παιδείας, παρατίθεται εν συντομία ένα κομβικό σημείο από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Μετά το πέρας των επιθετικών επιχειρήσεων του 1921, η Στρατιά Μικράς Ασίας έλαβε μία διάταξη που την καθιστούσε εξαιρετικά ευάλωτη, τόσο λόγω της γεωγραφικής διαμορφώσεως της αμυντικής της γραμμής όσο και λόγω της διατάξεως των δυνάμεών της. Η κακή διάταξη της Στρατιάς ήταν κοινό μυστικό σε όλους τους επιτελείς, πλην όμως επικρατούσε ραθυμία, με την περίεργη υπόρρητη βεβαιότητα ότι θα δοθεί κάποια «πολιτική» λύση στο Μικρασιατικό πρόβλημα, άρα δεν υπήρχε ανάγκη για σοβαρότητα στα στρατιωτικά πράγματα.

Τον Μάιο του 1922 τοποθετήθηκε ως νέος διοικητής της Στρατιάς Μικράς Ασίας ο Αντιστράτηγος Γεώργιος Χατζανέστης. Ο νέος Διοικητής περιόδευσε σε όλο το μέτωπο, αντελήφθη αμέσως το (προφανές άλλωστε) οξύτατο πρόβλημα, και σχολίασε προς τον μέχρι εκείνη τη στιγμή επιτελάρχη της Στρατιάς υποστράτηγο Πάλλη: «Πώς  κοιμάστε  ήσυχοι  με  τοιαύτην  παράταξιν  του  στρατεύματος  και  άνευ  δευτέρας  γραμμής  εκ  των  προτέρων  προκατασκευασμένης;».

Αφού ο Διοικητής της Στρατιάς Μικράς Ασίας διαπίστωσε το κρίσιμο πρόβλημα της Στρατιάς,  άρχισε να προετοιμάζει την επιχείρηση για την… κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως. Μαζί με την πολιτική ηγεσία των ημερών, θεωρούσαν ότι αυτό θα ήταν “game changer”, όπως λέγεται στη σύγχρονη ελληνοβαρβαρική. Το κρίσιμο και άμεσο πρόβλημα της Στρατιάς Μικράς Ασίας, αφού διαπιστώθηκε με σαφήνεια, παραπέμφθηκε στις καλένδες· μάλιστα απομακρύνθηκαν και κάποιες μονάδες από τη Μικρασία για να ενισχύσουν το εγχείρημα στην Ανατολική Θράκη. Όταν ο νέος επιτελάρχης της Στρατιάς Συνταγματάρχης Πάσσαρης υπέβαλε στον Χατζανέστη πλήρη επιτελική μελέτη για την αναδιάταξη της Στρατιάς, ο τελευταίος τον… επέπληξε. Ο Χατζανέστης στήριξε αυτή την «άνεσή του» στην πεποίθησή του ότι δεν θα εκδηλωθεί τουρκική επίθεση στη Μικρασία όσο αυτός έκανε στους Τούρκους (και τους Συμμάχους) «κίνηση ματ» στην Ανατολική Θράκη. Το πού στήριζε την πεποίθηση αυτή είναι άγνωστο· αυτό που είναι μετά βεβαιότητας γνωστό είναι πως οι Τούρκοι δεν συμμερίστηκαν την «άνεση» του Χατζανέστη. Δύο μήνες μετά, οι Τούρκοι μας πέταξαν στη θάλασσα και ο Μικρασιατικός Ελληνισμός ξεκληρίστηκε.

Ο Χατζανέστης και ο Πρωτοπαπαδάκης θεωρούσαν ότι η πρωτοβουλία στην Ανατολική Θράκη ήταν “game changer”. Η Ιστορία το χαρακτήρισε κάπως πιο πεζά: «Αλλού βαράει η μουσική, αλλού χορεύει η μπαλαρίνα».

---

[i] Η ΠΑ μεταφράζει στο επίσημο δόγμα της τον όρο ως «αεροπορική αντεπίθεση», όρος που αποτελεί άστοχη μετάφραση τόσο γλωσσικά όσο και εννοιολογικά. Πρόκειται για επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον της αντίπαλης αεροπορία («αντιαεροπορική επίθεση») και όχι «αεροπορική αντεπίθεση», δηλαδή κάτι που προϋποθέτει προηγούμενη επίθεση και απόκρουση του αντιπάλου. Υποπτεύεται κανείς ότι η απόδοση έγινε στρεβλά για λόγους «πολιτικής ασφαλείας».

[ii] Βέβαια και η τρέχουσα έκδοση TR-3 έχει τόσα προβλήματα που η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία αρνείται πλέον να παραλάβει τα παραγόμενα αεροσκάφη: https://www.defensenews.com/air/2023/06/12/pentagon-to-halt-upgraded-f-35-deliveries-in-july-amid-software-woes/

[iii] https://www.dsca.mil/press-media/major-arms-sales/saudi-arabia-patriot-mim-104e-guidance-enhanced-missile-tactical

[iv] Η εμπειρία της Σ. Αραβίας έχει δείξει ότι στην πράξη μπορεί να απαιτούνται 4 με 5 πύραυλοι.