Οι Ατίμητοι Νεκροί της Μεγάλης Μάχης της Ελλάδας του 1940 – 1941

γράφει ο Αρματιστής

(Ταξίαρχος ε.α. Βασίλειος Λουμιώτης)

Κεντρικό Γκόλικο, Ύψωμα 1615, απέναντι από τον Αυχένα της Μετζγκοράνης.
Τα χιόνια άρχισαν να λιώνουν, αποκαλύπτοντας τους νεκρούς μαχητές.
(Από τη συλλογή του Πέτρου Αρτάνη)

Μέσα σε βόλια κι’ οβίδων κρότους

Πέσαν τα νιάτα μεσ’ στον ανθό τους

Πάνε λεβέντες, πάνε κορμιά

Κι’ άγνωστα τα ‘θαψαν στην ερημιά

Κανείς δεν ξέρει που τα’ χουν θάψει

Κανείς δεν πήγε για να τα κλάψει

Κανείς δεν έκαψε για’ αυτά λιβάνι

Κανείς δεν έπλεξε γι’ αυτά στεφάνι.

Ανώνυμοι ήρωες, άγνωστοι τάφοι

Κανένα όνομα σ’ αυτούς δεν γράφει

                             Γεώργιος Σουρής

Δυστυχώς, ο μεγάλος και πάντα εύστοχος Γεώργιος Σουρής έχει απόλυτο δίκιο. Οι μεγάλοι νεκροί εκείνης της επικής μάχης παραμένουν άγνωστοι, άκλαυτοι και ατίμητοι. Οι τάφοι τους δεν έχουν βρεθεί. Ακόμη και τα ελάχιστα λείψανα που έχουν εκταφεί μέχρι σήμερα, ταυτοποιούνται με τη λέξη ΑΓΝΩΣΤΟΣ και οι λειψανοθήκες τους βρίσκονται «αποθηκευμένες» σε εκκλησίες. Στρατιωτικά νεκροταφεία δεν υπάρχουν για τους ηρωικούς νεκρούς του ΟΧΙ. Η Πολιτεία ύστερα από 74 χρόνια από το πόλεμο, δεν έχει κάνει ακόμη το χρέος της. Το μεγαλύτερο μέρος του λαού στέκεται αδιάφορο προς τη διαπραττόμενην «ύβριν». Ο λαός, οι συγγενείς και οι απόγονοι των νεκρών, δεν απαιτούν την κάθαρση του δράματος.  

Σκοπός

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι να αναδείξει τη χαλαρότητα – έως αδιαφορία – με την οποία η επίσημη Πολιτεία έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα το ζήτημα της απόδοσης της ελάχιστης απαιτούμενης τιμής προς τους 13.936 νεκρούς του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-1941, αλλά και προς τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς των λοιπών πολέμων του Έθνους, που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία της Πατρίδας, και η οποία τιμή με βάση την ιστορία, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις μας, συνίσταται στην προσφορά μιας αξιοπρεπούς ταφής στους νεκρούς πολεμιστές μας, σε οργανωμένα και ευπρεπή στρατιωτικά νεκροταφεία που θα αποτελούν ένα αιώνιο μνημόσυνο προς τους τιμώμενους νεκρούς  και θα υπενθυμίζουν στις επόμενες γενιές ότι η Ελευθερία της Πατρίδας κερδίζεται μόνο δια της θυσίας.

Η Ύβρις

Σήμερα, 28 Οκτωβρίου 2014, 74 χρόνια μετά την έναρξη της Μάχης της Ελλάδας,  θα εορτασθεί για ακόμη μια φορά η επέτειος του ΟΧΙ, με τις γνωστές και κατ’ έτος επαναλαμβανόμενες παράτες. Θα εκφωνηθούν «δεκάρικοι» από στομφώδεις ομιλητές για το ανίκητο του Γένους και για το «αν η Πατρίδα μας καλέσει, όλοι θα πράξουμε το χρέος μας». [«Όλοι», πλην των περισσότερων που οι γονείς τους γλύφουν κατουρημένες ποδιές προκειμένου ο λεβέντης τους με το φαρδύ στέρνο να προτάξει τα στήθη του στον εχθρό από τα μετόπισθεν]. Οι κατά τόπους στρατιωτικές μουσικές θα παιανίσουν, οι μεγάλες καμπάνες των εκκλησιών θα ηχήσουν χαρμόσυνα και θα γίνουν δοξολογίες για «τας νίκας των ευσεβών». Ο Πρόεδρος, ο Πρωθυπουργός, οι Υπουργοί, οι βουλευτές, οι δήμαρχοι και οι στρατηγοί με μεγάλη στολή μετά ξιφών και παρασήμων θα καταθέσουν στεφάνια στα  – συνήθως ρυπαρά – ηρώα των πεσόντων, που πολλά, αν όχι τα περισσότερα, δεν αναγράφουν τα ονόματα αυτών που έπεσαν υπέρ Πατρίδος. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα παρελάσουν χωρίς να γνωρίζουν το γιατί αφού δεν μαθαίνουν την ιστορία μας, οι δε μαθήτριες και κάποιες καλλίγραμμες  γυμνάστριές  θα κάνουν επίδειξη γόβας, μίνι και γάμπας.  Στα ΜΜΕ θα διεξαχθεί η ανούσια και ανιστόρητη συζήτηση μεταξύ ηλιθίων για το ποιος είπε το ΟΧΙ. Ο Μεταξάς ή ο λαός; (Το ΝΑΙ στα Ίμια, ποιος το είπε; Ο λαός;). Και τέλος η μεγάλη γιορτή θα κλείσει με τη καθιερωμένη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη, την οποία θα ανοίξουν οι Πολεμικές Σημαίες των ιστορικών Συνταγμάτων Πεζικού που διεξήγαγαν τη Μεγάλη Μάχη της Ελλάδας στα βουνά της Ηπείρου και θα ακολουθήσουν οι στρατιωτικές σχολές και αντιπροσωπευτικά τμήματα από όλα τα Όπλα του στρατού (πλην του πεζικού) με επικεφαλής τις σημαίες τους. Θα παρελάσουν οι σημαίες των Συνταγμάτων Πεζικού, αλλά ούτε ένα τάγμα Πεζικού!!! Και όλα τα στρατιωτικά τμήματα με τις πολεμικές σημαίες τους, αλλά και οι πολεμικές σημαίες των ιστορικών συνταγμάτων πεζικού που κάτω από τη σκέπη τους έπεσαν οι ατίμητοι νεκροί της Μάχης της Ελλάδας, θα αποδώσουν «τιμή και χαιρετισμό» στην πολιτική ηγεσία της χώρας, που αποτελείται εν πολλοίς από αστράτευτους και εξαμηνίτες που υποθάλπουν τη φυγοστρατεία και βολεύουν τους στρατεύσιμους πελάτες τους σε υπηρεσίες και μονάδες των μετόπισθεν.  Θα «αποτίσουν» τιμή και χαιρετισμό στην ηγεσία της Πολιτείας, που μέχρι και σήμερα δεν έχει τιμήσει τους νεκρούς μαχητές του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41, την 74^η επέτειο του οποίου γιορτάζουμε σήμερα κατά τρόπο πανηγυριώτικο.

Και αυτό αποτελεί Ύβριν.

Μνημόσυνα έπρεπε να γίνονται σήμερα και όχι δοξολογίες. Μνημόσυνα τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους ατίμητους νεκρούς του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Και οι τιμημένες Πολεμικές Σημαίες των Συνταγμάτων Πεζικού, που αντιπροσωπεύουν τους ΑΤΙΜΗΤΟΥΣ νεκρούς των πολέμων του Έθνους, θα πρέπει να είναι αυτές που θα πρέπει να δεχθούν από τη θέση των επισήμων τον χαιρετισμό και την απόδοση τιμής από τα παρελαύνοντα στρατιωτικά τμήματα, στο όνομα των ατίμητων και άγνωστων νεκρών πολεμιστών.  Αφού η Πολιτεία μέχρι και σήμερα φάνηκε ανίκανη να πράξει το χρέος της προς τους νεκρούς εκείνου του πολέμου, «η οφειλόμενη τιμή» πρέπει να αποδίδεται στις Πολεμικές Σημαίες των Συνταγμάτων Πεζικού, που δεν τις εγκατέλειψαν οι μεγάλοι και άγνωστοι νεκροί μας.

Οι Νεκροί του Πολέμου και οι Γενικοί Χώροι Ταφής

Ο πίνακας που ακολουθεί δίνει μια αρκετά ολοκληρωμένη απάντηση σε πολλά ερωτήματα που αφορούν τον αριθμό των νεκρών του Ε-Ι Πολέμου και το που αυτοί έχουν ταφεί. Συντάχθηκε με βάση στοιχεία που περιέχονται σε άρθρο του πρώην Διευθυντή της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ (ΔΙΣ/ΓΕΣ) αντιστράτηγου Κωνσταντόπουλου Παναγιώτη, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος της Στρατιωτικής Επιθεώρησης του Σεπτεμβρίου–Οκτωβρίου 2006.

 

Χώροι ταφής

Με βάση το προαναφερόμενο άρθρο της Στρατιωτικής Επιθεώρησης Σεπ-Οκτ 2006, «η ταφή των νεκρών λάμβανε χώρα σε στρατιωτικά νεκροταφεία, που οργανώθηκαν στο Ελληνικό έδαφος, κυρίως όμως σε στρατιωτικά νεκροταφεία που οργανώθηκαν πλησίον του πεδίου των μαχών και των θέσεων των υγειονομικών σχηματισμών, σε μεμονωμένους ή ομαδικούς τάφους και στα εγγύς ευρισκόμενα ορθόδοξα νεκροταφεία των Ελληνικών χωριών της Βορείου Ηπείρου. Αρκετοί νεκροί καλύφθηκαν από τα χιόνια εκεί που φονεύθηκαν και μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις μαζί με Ιταλούς νεκρούς και παρέμειναν άταφοι, για να αποκαλυφθούν μετά από 60 και πλέον ημέρες, όταν τα χιόνια άρχισαν να λειώνουν. Κάποιοι διαμελίστηκαν και άλλοι καλύφθηκαν από πέτρες και χώματα, προϊόντα βομβαρδισμών πυροβολικού και αεροπορίας και ουδέποτε βρέθηκαν».

 

Το πρόβλημα με την περισυλλογή και ταφή σε στρατιωτικά νεκροταφεία των οστών των μαχητών που έπεσαν στην Αλβανία

Το πρόβλημα της ανεύρεσης και της ταφής των 7.976 νεκρών του Ε-Ι πολέμου που «ενταφιάστηκαν» στην Αλβανία, ακόμη δεν έχει βρει τη λύση του, παρά τα συμφωνηθέντα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Βεβαίως είναι αδύνατο να ανευρεθούν όλες οι σωροί δεδομένου ότι στο πέρασμα του χρόνου πολλά νεκροταφεία και μεμονωμένοι τάφοι που είχαν οργανωθεί σε χωράφια και οικόπεδα καταστράφηκαν είτε επειδή καλλιεργήθηκαν είτε επειδή κτίστηκαν, ενώ άλλα καταστράφηκαν από το άθεο καθεστώς του Χότζα. Μέχρι και το 2006 που δημοσιεύτηκε το ως άνω αναφερόμενο άρθρο στη Στρατιωτική Επιθεώρηση:

1. Έχουν ανευρεθεί τα οστά:

• 59 αναγνωρισμένων νεκρών που έχουν ταφεί στο μοναδικό στρατιωτικό νεκροταφείο του χωριού Βουλιαράτες της Βορείου Ηπείρου, καθώς και τα οστά 98 (200 και πλέον σήμερα) νεκρών, αγνώστων στοιχείων, που φυλάσσονται σε λειψανοθήκες εντειχισμένες στο μαντρότοιχο  του ιδίου νεκροταφείου (για περισσότερες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες στο ιστολόγιο http://agpanag.blogspot.gr/ )

Το Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο στο χωριό Βουλιαράτες, σε απόσταση 4,5 χλμ από το τελωνείο της Κακαβιάς.

• 294 μη αναγνωρισμένων νεκρών που φυλάσσονται στον γυναικωνίτη του Ιερού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου της Κλεισούρας.

Ο Ιερός Ναός της Θεοτόκου και κάποιες από τις οστεοθήκες των νεκρών μαχητών που φυλάσσονται στον γυναικωνίτη.
(Αγαθοκλής Παναγούλιας, http://agpanag.blogspot.gr/2010/08/40-1_06.html)

• 28 μη αναγνωρισμένων νεκρών που έχουν εναποτεθεί σε μαυσωλείο στο καμπαναριό του ιερού ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Δέλβινο.

Μαυσωλείο ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Δέλβινο

2. Έχουν εντοπιστεί στα Στενά της Κλεισούρας και στην Πρεμετή οι χώροι ταφής 600 και 1600 αντίστοιχα μαχητών, ενώ υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες και για τη θέση ταφής 300 ακόμη νεκρών πολεμιστών.  

Ο ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Αγαθοκλής Παναγούλιας που έχει ασχοληθεί επί πολλά χρόνια με το ζήτημα των νεκρών μαχητών του 1940-41 και είναι αυτός που ταυτοποίησε τους νεκρούς του κοιμητηρίου του χωριού Βουλιαράτες – αλλά και άλλων περιοχών –  και ενημέρωσε τους οικείους τους (όχι το ΓΕΣ), αναφέρει και τις εξής θέσεις ταφής:

• Στη θέση Σαϊμόλα στη στενωπό της Κλεισούρας 720 περίπου ταφές. Στην υπόψη θέση έχει τοποθετηθεί ένας μεγάλος σταυρός.
• Στο χωριό Πέστανι 300 ταφές
• Στο χωριό Κοσίνα 230 ταφές (πληροφορίες: http://agpanag.blogspot.gr/2013/09/1-1940-41.html )

Μέχρι και σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί ή δημοσιευτεί κάτι που να δείχνει ότι έχει διαφοροποιηθεί η παραπάνω κατάσταση. Αν κάποιος γνωρίζει κάτι σχετικό με το υπόψη ζήτημα, θα μας ενδιέφερε να το μάθουμε.

Διαπιστώσεις

Όσο καλοπροαίρετος και να θέλει να είναι κάποιος, δεν μπορεί να μη αγανακτήσει διαβάζοντας τα παραπάνω. Στην πραγματικότητα δεν έχει γίνει απολύτως τίποτε για την εκταφή, τη περισυλλογή, την αναγνώριση και την αξιοπρεπή ταφή σύμφωνα με τον ανθρώπινο νόμο και τις Ελληνικές παραδόσεις, των  λειψάνων των Ελλήνων μαχητών που έπεσαν και ενταφιάστηκαν στην Αλβανία. Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία του τύπου «η Αλβανία αρνείται να συνεργαστεί και ακολουθεί παρελκυστική πολιτική«. Όλα τα «όπλα» για να πεισθεί, να εφαρμόσει το διεθνές δίκαιο και τον ανθρώπινο νόμο, βρίσκονται στα χέρια της Ελλάδας. Η Αλβανία επιβίωσε και επιβιώνει χάρη στην Ελλάδα. Η γνώμη μου είναι ότι οι «αστράτευτοι αναρμόδιοι», αντιμετωπίζουν το ζήτημα ως ήσσονος σημασίας. Στις διάφορες σχετικές συζητήσεις, μάλλον θα επικρατούν χαμόγελα και πνεύμα χαλαρότητας και συγκατάβασης. Είναι αδιανόητο ότι από το 2006 που δημοσιεύτηκε στη στρατιωτική επιθεώρηση το άρθρο του τότε Διευθυντή της ΔΙΣ, να μην έχει γίνει σχεδόν τίποτε για την επίλυση του προβλήματος.

Η Ελληνική Πολιτεία δεν έπραξε το χρέος της. Το βέβαιο είναι ότι όταν άνοιξαν τα σύνορα και η Ελλάδα ήρε το εμπόλεμο με την Αλβανία και συναίνεσε στο να γίνει αυτή δεκτή στους ευρωατλαντικούς οργανισμούς, δεν απαίτησε από την Αλβανία τα αυτονόητα για την ανεύρεση και την ταφή σε στρατιωτικά νεκροταφεία των οστών νεκρών Ελλήνων μαχητών που βρίσκονται διάσπαρτα στην Αλβανία. Αυτό που αναφέρεται συχνά είναι ότι η Αλβανία, παρά τα συμφωνημένα, αρνείται να εγκρίνει τη δημιουργία των τριών Ελληνικών στρατιωτικών νεκροταφείων που ζητούσε η Ελλάδα, «φοβούμενη» ότι με αυτό το τρόπο η Ελλάδα επιδιώκει να εγγράψει υποθήκες επί των εδαφών της. Τελικά η Αλβανία έχει αποδεχθεί τη δημιουργία δύο μόνο Ελληνικών στρατιωτικών νεκροταφείων, εκ των οποίων το ένα στο χωριό Βουλιαράτες, όπου ήδη πάντοτε υπήρχε οργανωμένο Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο και ένα στη Στενωπό της Κλεισούρας, όπου ήδη με ενέργειες του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου, έχει οργανωθεί στρατιωτικό νεκροταφείο 384 θέσεων, αλλά μέχρι σήμερα η Αλβανική κυβέρνηση δεν επιτρέπει να ενταφιαστούν σε αυτό τα μέχρι τώρα εκταφέντα λείψανα Ελλήνων μαχητών που φυλάσσονται στο ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου της Κλεισούρας.

Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο Αγίου Νικολάου στη στενωπό της Κλεισούρας

 

Η Πρόφαση

Με βάση το πίνακα στην αρχή του κειμένου, 5.960  νεκροί  Έλληνες μαχητές ενταφιάστηκαν κατά την πρώτη και δεύτερη περίοδο του πολέμου, και κάποιοι κατά την τρίτη, στο Ελληνικό έδαφος.  Αλλά κανένας μέχρι σήμερα δεν ερωτά που «κείτονται» εκείνα τα παιδιά που έδωσαν τη ζωή τους για την απόκρουση της Ιταλικής εισβολής και την εκδίωξη των Ιταλών από το Ελληνικό έδαφος. Που βρίσκονται εντός της Ελλάδας, στην Ήπειρο, τη Πίνδο και τη Δυτική Μακεδονία, οι τάφοι των παιδιών που έπεσαν πολεμώντας για την ελευθερία της Πατρίδας;  Κανένας απολύτως δεν μιλά για αυτό το ζήτημα. Όλοι τηρούν «σιγήν ιχθύος». Είναι μεγάλος όμως ο αριθμός των νεκρών και δεν κρύβεται. Και δυστυχώς δεν υπάρχουν πηγές για να πληροφορηθούμε την αλήθεια.

Με βάση τα όσα γνωρίζω (θα ήταν ευχής έργο να διαφωτίσουν την άγνοια μου όσοι διαθέτουν στοιχεία επ’ αυτού του θέματος) στην Ήπειρο υπάρχουν δύο μαυσωλεία στα οποία βρίσκονται και οστά στρατιωτικών που έπεσαν στον Ε-Ι πόλεμο του 1940, τα οποία έτυχε να τα επισκεφθώ πριν πολλά χρόνια. Το ένα βρίσκεται στο νεκροταφείο Κοπάνων Ιωαννίνων και περιέχει τις λειψανοθήκες 576 πολεμιστών, εκ των οποίων κάποιες άγνωστου αριθμού είναι του Ε-Ι πολέμου και κάποιες άλλες του εμφυλίου και το άλλο βρίσκεται στη βάση του αγάλματος του Έλληνα μαχητή του 1940 στο Καλπάκι του νομού Ιωαννίνων, με άγνωστο αριθμό λειψανοθηκών μαχητών. Μεγάλη συγκίνηση μου προκάλεσε όταν επισκέφτηκα τα αναφερόμενα μαυσωλεία, ο χαρακτηρισμός «ΑΓΝΩΣΤΟΣ» που αναγραφόταν στις περισσότερες λειψανοθήκες. Νομίζω ότι και σήμερα, που ακόμη βρίσκονται στη ζωή συγγενείς πρώτου βαθμού των νεκρών πολεμιστών μας, είναι δυνατή η ταυτοποίηση των περισσοτέρων λειψάνων που έχουν βρεθεί, ή θα ανευρεθούν μελλοντικά, με τη μέθοδο του DNA. Και νομίζω ότι αυτό είναι εφικτό ακόμη και τώρα, εφόσον δημιουργηθεί μια τράπεζα DNA από τους συγγενείς  πρώτου βαθμού των νεκρών μαχητών. Αλλά αυτά όμως, μπορούν και γίνονται σε σοβαρά κράτη.

Επιβάλλεται να ταυτοποιηθούν τα οστά των άγνωστων μαχητών και να ενημερωθούν οι οικείοι τους από την επίσημη πολιτεία.

Το στρατιωτικό μαυσωλείο Ιωαννίνων και το οστεοφυλάκιο Καλπακίου

Επί του ζητήματος των εντός της Ελλάδας χώρων ταφής των μαχητών του Ε-Ι πολέμου, ούτε ο σχετικός ιστότοπος του ΓΕΣ (http://www.army.gr/default.php?pname=cemeteries&la=1) παρέχει σοβαρές πληροφορίες, όπως βεβαίως δεν παρέχει  και για όλα τα άλλα στρατιωτικά κοιμητήρια και μαυσωλεία  της χώρας.

Πιθανές τοποθεσίες ταφής νεκρών του Ε-Ι πολέμου, εντός της Ελλάδας, με βάση την ιστοσελίδα του ΓΕΣ

1. ΚΟΙΝΟΤΑΦΕΙΟ – ΟΣΤΕΟΦΥΛΑΚΙΟ Χ. ΔΟΛΙΑΝΩΝ: Δεν υπάρχουν φωτογραφίες και πληροφορίες
2. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΟΥ: Αναφέρονται 18 πεσόντες που έπεσαν κατά την Ελληνική αντεπίθεση για την εκδίωξη των Ιταλών από το Ελληνικό έδαφος. Παρέχονται 2 φωτογραφίες που είναι παλιές. Η φωτογραφία που παρατίθεται, προέρχεται από την ιστοσελίδα http://photoioannina.blogspot.gr/2012/11/14-17-1940.html και αναφέρεται σε 43 ταφές.
3. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΖΟΥΖΟΥΛΗΣ: Παρέχεται μόνο μια φωτογραφία με τους τάφους του Υπολοχαγού Αλέξανδρου Διάκου, του πρώτου νεκρού αξιωματικού του πολέμου, του Ανθυπολοχαγού Ελευθερίου Ντάσκα και ενός ΑΓΝΩΣΤΟΥ στρατιώτη.
   

   Στρατιωτικά νεκροταφεία Ζούζουλης Επταχωρίου και Γεροπλάτανου Κόνιτσας

4. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΚΟΝΙΤΣΑΣ: Δεν υπάρχουν πληροφορίες. Μπορεί να περιέχει ταφές και του Ε-Ι Πολέμου και του Εμφυλίου.
5. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΚΟΝΙΤΣΑΣ: Δεν υπάρχουν πληροφορίες και φωτογραφίες. Μάλλον περιέχει τα οστά πεσόντων του πολέμου 1940-41 και του εμφυλίου. Ένα βίντεο του 1910, το δείχνει σε εγκατάλειψη.
6. ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ 1940: Φαίνεται να βρίσκεται ΒΑ της Κόνιτσας. Δεν υπάρχουν πληροφορίες και φωτογραφίες.
7. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν υπάρχουν πληροφορίες. Μπορεί να περιέχει ταφές και του Ε-Ι πολέμου και του εμφυλίου.
   

   Το στρατιωτικό μαυσωλείο της Κόνιτσας και το στρατιωτικό νεκροταφείο της Πυρσόγιαννης

8. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΕΚΤΡΟΤΑΦΕΙΟ ΦΙΛΙΑΤΩΝ: Δεν υπάρχουν πληροφορίες και φωτογραφίες.
9. ΜΝΗΜΕΙΟ Χ. ΜΑΖΙ ΚΟΝΙΤΣΑΣ: Το μνημείο αναγέρθηκε το 1980, μάλλον με μέριμνα της κοινότητας, στη μνήμη 1 αξιωματικού και 33 στρατιωτών, εκ των οποίων οι 32 ΑΓΝΩΣΤΟΙ, που έπεσαν κατά την Ελληνική αντεπίθεση για την εκδίωξη των Ιταλών από το Ελληνικό έδαφος. Που βρίσκονται οι τάφοι των 34 νεκρών;
   

   Η μαρμάρινη πλάκα του μνημείου στο χωριό Μάζι της Κόνιτσας, που δε διαβάζεται εύκολα, γράφει τα ακόλουθα:
   «ΑΝΕΓΕΡΘΗ ΤΟ 1980 ΥΠΟ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΥΠ ΕΘ ΑΜ Ε. ΑΒΕΡΩΦ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΑΖΙΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΤΗΝ 14-17/11/1940
   ΕΠΛ-ΟΣ ΚΩΛΙΟΣ Β., ΣΤ ΚΑΜΠΙΡΗΣ ΠΕΤ. ΚΑΙ 32 ΑΓΝΩΣΤΩΝ»

Ένα νεκροταφείο δίπλα στα σύνορα.

Στο ιστολόγιο www.deropoli.com  αναρτήθηκε η εικόνα ενός μάλλον στρατιωτικού νεκροταφείου, εντός του Αλβανικού εδάφους, ακριβώς δίπλα στη πυραμίδα 24  των Ε-Α συνόρων. Το ενδιαφέρον στοιχείο, είναι ότι η εικόνα του νεκροταφείου σήμερα, ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με το οργανωμένο στρατιωτικό νεκροταφείο στη φωτογραφία Νο 1 στην αρχή του κειμένου.

Προβλήματα της ιστοσελίδας του ΓΕΣ σχετικά με τα στρατιωτικά νεκροταφεία

1. Δεν προσδιορίζονται επακριβώς οι θέσεις των στρατιωτικών νεκροταφείων, των μαυσωλείων, των ηρώων και μνημείων και των μεμονωμένων τάφων στους χάρτες του G.M., ενώ αυτό είναι πολύ εύκολο.
2. Για πολλά στρατιωτικά κοιμητήρια, δεν υπάρχουν φωτογραφίες και αυτές που υπάρχουν δεν παρέχουν καμιά πληροφορία.
3. Για όλα τα καταχωρημένα στρατιωτικά κοιμητήρια, μαυσωλεία, μνημεία, ηρώα και μεμονωμένους τάφους, δεν διατίθεται κανένα απολύτως ιστορικό πληροφοριακό στοιχείο.
4. Δεν υφίσταται καταχώρηση φωτογραφιών των κοιμητηρίων και μαυσωλείων στο G.E. και στο wikimapia. Το ΓΕΣ δεν έχει μεριμνήσει επ’ αυτού, αλλά πολλοί ιδιώτες που ενδιαφέρονται το κάνουν. Πχ δεν υπάρχει φωτογραφία για το μαυσωλείο Ιωαννίνων.
5. Για πολλά από τα στρατιωτικά κοιμητήρια, δεν νομίζω ότι θα πρέπει να αισθανόμαστε υπερήφανοι για την όλη εμφάνισή τους.
6. Υπάρχει μάλλον μια κατεύθυνση αποφυγής ανάρτησης φωτογραφιών που αναφέρονται στον εμφύλιο. Αλλά κατά τη γνώμη μου αυτό δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να αφορά τα στρατιωτικά μνημεία και ειδικά τα στρατιωτικά νεκροταφεία. Όλα τους αφορούν νεκρούς στρατιωτικούς που έπεσαν μαχόμενοι επειδή τους διέταξε η επίσημη πολιτεία.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις, είναι ενδεικτικές της χαλαρότητα – μάλλον – με την οποία το ΓΕΣ αντιμετωπίζει το ζήτημα των στρατιωτικών μνημείων, κοιμητηρίων μεμονωμένων τάφων και μαυσωλείων. Και όμως η τακτοποίηση των «αμαρτημάτων» της ιστοσελίδας είναι πάρα πολύ εύκολη. Αρκεί μια διαταγή προς τους κατά τόπους σχηματισμούς και στρατιωτικές διοικήσεις για υποβολή των αναγκαίων στοιχείων με φωτογραφίες «ανφάς και προφίλ» και το πρόβλημα πολύ γρήγορα θα αντιμετωπιστεί. Αν αναζητήσει κάποιος στο Google τα βρετανικά στρατιωτικά νεκροταφεία της Ελλάδας (είναι πολλά), θα τα βρει όλα με την ακριβή τους θέση, με  πολλές φωτογραφίες και πολλά σχόλια από έλληνες επισκέπτες που αιφνιδιάζονται από τη τάξη, την ευπρέπεια, τους εξαιρετικά και αυστηρά περιποιημένους χώρους και βεβαίως τη τιμή που αποδίδουν οι Βρετανοί στους νεκρούς τους. Αλλά αν κάποιος, αναζητήσει τα Ελληνικά κοιμητήρια και μαυσωλεία, απλά θα απογοητευτεί.

Οι θέσεις των Βρετανικών στρατιωτικών νεκροταφείων Λαχανά και Μπράλου

Το Βρετανικό στρατιωτικό νεκροταφείο Εξοχής Χορτιάτη και το Ελληνικό του Νεστορίου Καστοριάς

ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΜΑΧΗΣ ΣΚΡΑ – ΦΟΥΣΤΑΝΗΣ. Ο ιστότοπος του ΓΕΣ το τοποθετεί στο Στρυμονικό
Σερρών, ενώ βρίσκεται δυτικά του ποταμού Αξιού. Στο μνημείο αναφέρεται ότι κατά τη μάχη του Σκρα
έπεσαν 31 αξιωματικοί και 573 οπλίτες. Ο χώρος ταφής τους παραμένει άγνωστος.

Συμπέρασμα

Η επίσημη Ελληνική πολιτεία έπραξε μάλλον μέχρι σήμερα ελάχιστα για την ανεύρεση, περισυλλογή, ταυτοποίηση και ταφή των οστών των 7.976 μαχητών που έπεσαν και ενταφιάστηκαν στην Αλβανία, αλλά και για τις 5.960, που έπεσαν και ενταφιάστηκαν εντός του Ελληνικού εδάφους. Και αυτό σε συνάρτηση με την εικόνα των στρατιωτικών νεκροταφείων και τη ποιότητα του επίσημου ιστότοπου του ΓΕΣ, δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστο και δεν περιποιεί τιμή σε κανένα. Και κάθε κακοπροαίρετος θα έχει κάθε δίκιο να ισχυριστεί ότι η μεγάλη φασαρία που γίνεται για τους νεκρούς της Αλβανίας, είναι περισσότερο για ξεκάρφωμα. Επιβάλλεται να ψάξουμε στα βουνά και τις λαγκαδιές της Ηπείρου της Πίνδου και της Δυτικής Μακεδονίας για να βρούμε τα οστά των παιδιών της Ελλάδας που έπεσαν για την ελευθερία της πατρίδας. Και αυτό είναι πολύ εύκολο, αφού δεν μας εμποδίζει καμιά Αλβανική κυβέρνηση.

Τι πράττουν άλλα έθνη για τους νεκρούς μαχητές των πολέμων τους

Τo κοιμητήριo Ζεϊτενλίκ στη Θεσσαλονίκη. Η μεγαλύτερη νεκρόπολη της Ελλάδας.

Συμμαχικά στρατιωτικά νεκροταφεία Ζέϊτενλικ στη Θεσσαλονίκη. Τελευταία κατοικία 20.500 Σέρβων, Βρετανών, Ρώσων και Γάλλων πεσόντων στο Μακεδονικό Μέτωπο στοn A’ Π.Π.

Το άρθρο που ακολουθεί και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, τα λέει όλα:

Μισόν αιώνα με δίκοχο και εθνόσημο

(http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22733&subid=2&pubid=42852948)

(του Βασίλη Ιγνατιάδη)

 Στη μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της χώρας, τελευταία κατοικία 20.500 Γάλλων, Σέρβων, Ιταλών, Βρετανών και Ρώσων πεσόντων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Σέρβος κ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΗΛΟΒΙΤΣ κρατάει «ζωντανή» την ιστορία ήδη από το 1960.

Η μικροκαμωμένη χακί φιγούρα που περπατά με κουρασμένο βήμα ανάμεσα σε χιλιάδες μνήματα στρατιωτών των δύο παγκοσμίων πολέμων είναι σαν να βγαίνει από το «Underground» του Εμίρ Κουστουρίτσα. Η εικόνα μαγνητίζει τα βλέμματα περαστικών και επισκεπτών στα Συμμαχικά Νεκροταφεία του Ζέιτενλικ, στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Αν όμως οι ήρωες της ταινίας ήταν ξεχασμένοι για δεκαετίες στα υπόγεια καταφύγια του Βελιγραδίου, πιστεύοντας πως στον έξω κόσμο μαινόταν ο πόλεμος, ο 82χρονος αιώνιος στρατιώτης βρίσκεται συνειδητά για όλη του τη ζωή στο δικό του καταφύγιο, ως «φύλακας ψυχών» 7.500 νεκρών συμπατριωτών του. Η ζωή του Γιώργου Μιχαήλοβιτς είναι ζωντανή ιστορία, ταυτισμένη με αυτήν του Ζέιτενλικ, τελευταία κατοικία για περισσότερους από 20.500 Γάλλους, Σέρβους, Ιταλούς, Βρετανούς και Ρώσους στρατιώτες που έπεσαν μαχόμενοι στο Μακεδονικό Μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, την περίοδο 1914-1918. Γεννήθηκε δέκα χρόνια μετά τη λήξη του Πολέμου, στον οποίο πήρε μέρος ο παππούς του, και πέρασε τα παιδικά του χρόνια παρακολουθώντας τον πατέρα του στο μακάβριο έργο της συγκέντρωσης, μεταφοράς, ταυτοποίησης και ταφής των Σέρβων νεκρών από τα πεδία των μαχών. Δίπλα στον παππού του, που ήταν ο πρώτος φύλακας, και στον πατέρα του, που τον διαδέχτηκε, βίωσε την κατασκευή του σερβικού τομέα της νεκρόπολης, με υλικά (πέτρες, τσιμέντο, μάρμαρα) που μεταφέρθηκαν από την πατρίδα του, για συμβολικούς λόγους. Το 1936, σε ηλικία μόλις 8 ετών, ήταν παρών στα εγκαίνια και δεν θα ξεχάσει ποτέ τον πόνο που ξεχείλιζε. Αιώνιος στρατιώτης. Ο Γιώργος Μιχαήλοβιτς, πάντα με το δίκοχο και το σερβικό εθνόσημο. «Ήταν μια μέρα που με σημάδεψε. Ήρθαν γονείς, χήρες και ορφανά των νεκρών, πολλά από τα οποία δεν πρόλαβαν να γνωρίσουν πατέρα. Δεν περιγράφονται με λόγια αυτά αν δεν τα ζήσεις. Ο χορτάτος δεν μπορεί να καταλάβει τον νηστικό», μας λέει. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έζησε και ο ίδιος τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και είδε τον φύλακα πατέρα του να υποδέχεται τις σορούς άλλων 139 συμπατριωτών του που εκτελέστηκαν από τους ναζί ή πέθαναν από κακουχίες στο απέναντι στρατόπεδο συγκέντρωσης του Παύλου Μελά. Το 1960, με τον θάνατο του πατέρα του, ανέλαβε ο ίδιος, φύλακας τρίτης γενιάς των Μιχαήλοβιτς, σε ηλικία 32 ετών. Πενήντα χρόνια από τότε, δεν έχει βγάλει από πάνω του τη στολή του Σέρβου στρατιώτη και το δίκοχο με το εθνόσημο. «Είμαι ταγμένος σε αυτό το καθήκον και είμαι υπερήφανος γι’ αυτό», μας λέει. Ζώντας με την Ελληνίδα γυναίκα του στο οίκημα που του έχει παραχωρήσει το Σερβικό Προξενείο σε μια γωνιά των κοιμητηρίων, είναι ο άγρυπνος φύλακας του σερβικού τομέα. Καθαρίζει και περιποιείται τα μνήματα, ποτίζει τα λουλούδια, ξεναγεί τους επισκέπτες-προσκυνητές από την πατρίδα του, τακτοποιεί και συντηρεί τα αναθήματα, τα κειμήλια και το αρχειακό υλικό που φυλάσσεται στο υπόγειο του μαυσωλείου, όπου υπάρχει οστεοφυλάκιο με τους 5.500 Σέρβους νεκρούς της μάχης του Καϊμακτσαλάν (Σεπτέμβριος 1916), μιας από τις πλέον φονικές του Μακεδονικού Μετώπου. «Μετά τόσα χρόνια, νιώθω σαν μέλος μιας πολύ μεγάλης, σιωπηλής οικογένειας», λέει, ………… Στα πενήντα χρόνια της θητείας του στο Ζέιτενλικ, ο Γιώργος Μιχαήλοβιτς υποδέχτηκε και ξενάγησε χιλιάδες συγγενείς θυμάτων, συμπολεμιστές τους και απογόνους τους, που επισκέπτονται τη νεκρόπολη κάθε χρόνο το τελευταίο Σάββατο του Σεπτεμβρίου, στον εορτασμό για την επέτειο της διάσπασης του Μακεδονικού Μετώπου …. Τελευταία επιθυμία του Γ. Μιχαήλοβιτς είναι να κηδευτεί κι αυτός στο Ζέιτενλικ, τιμής ένεκεν, όπως ο πατέρας και ο παππούς του. «Νομίζω ότι το δικαιούμαι, αλλά θα αποφασίσει η σερβική κυβέρνηση», λέει.

Το Σερβικό μαυσωλείο στην είσοδο του συμμαχικού νεκροταφείου του A’ Π.Π. (Ζεϊτενλίκ) στη Θεσσαλονίκη. Κατασκευάστηκε τη περίοδο 1928-1936. Σε λειψανοθήκες στο υπόγειο του μαυσωλείου, φυλάσσονται τα οστά 5.500 Σέρβων που φονεύθηκαν στηn περιοχή της Μακεδονίας. Αποτελεί χώρο προσκυνήματος για τους Σέρβους

Τα Συμμαχικά Νεκροταφεία του Ζέιτενλικ βρίσκονται στην οδό Λαγκαδά, στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης και δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1920 για την κήδευση 20.500 στρατιωτών της Αντάντ που πολέμησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τη δημιουργία τους το ελληνικό κράτος αγόρασε την έκταση και παραχώρησε στα συμμαχικά κράτη την επικαρπία της. Τα κοιμητήρια είναι χωρισμένα σε 5 τομείς (Γαλλικό, Σερβικό, Ιταλικό, Βρετανικό και Ρωσικό), ανάλογα με την εθνικότητα των πεσόντων, και περιλαμβάνει τα λείψανα 8.089 Γάλλων, 7.500 Σέρβων, 3.000 Ιταλών, 1.600 Βρετανών και 400 Ρώσων πεσόντων.

Βρετανικά στρατιωτικά νεκροταφεία στην Ελλάδα

Είναι αρκετά και σε αυτά έχουν ενταφιαστεί κυρίως νεκροί μαχητές των δύο παγκοσμίων πολέμων. Μπορεί κάποιος να αναζητήσεις από το Google. Οι εικόνες που ακολουθούν, δεν χρειάζονται σχολιασμό.

Βρετανικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Π. Φαλήρου. Έχουν ταφεί 2.870 νεκροί στρατιωτικοί της Βρετανικής Κοινοπολιτείας που έπεσαν κατά τον Β’ Π.Π. στην Ελλάδα. Εξ αυτών των ταφών, 596 είναι αγνώστων στοιχείων.

Τα βρετανικά στρατιωτικά νεκροταφεία Πολυκάστρου, Δοϊράνης, Καλοκάστρου Στρυμωνικού και Σούδας

 

Το Σερβικό μαυσωλείο Kosturnica στη νησίδα Βίδος  της Κέρκυρα

Το Σερβικό μαυσωλείο Kosturnica στη νησίδα Βίδος της Κέρκυρα

Ιστορικά στοιχεία

Στο τέλος του 1915 και κάτω από τη πίεση των συνδυασμένων επιθέσεων των αυστροουγγρικών, γερμανικών και βουλγαρικών στρατευμάτων, ο Σερβικός στρατό ύστερα από απόφαση της κυβέρνησης της χώρας, αποχώρησε το έδαφος της Σερβίας και μέσω της Αλβανίας συμπτύχθηκε προς τα λιμάνια της Αδριατικής προκειμένου να περισωθεί ότι ήταν δυνατό. Τα υπολείμματα του Σερβικού στρατού, μαστιζόμενα από το κρύο τη πείνα και τις συνεχείς επιθέσεις Αλβανών ατάκτων, αφού εγκατέλειψαν τα πυροβόλα και τις εφοδιοπομπές τους, επιδεικνύοντας μοναδική καρτερία και θάρρος, συγκεντρώθηκαν στο Μαυροβούνιο και την Αλβανία και από εκεί διεκπεραιώθηκαν  με συμμαχικά πλοία στη Κέρκυρα. Ήταν τόσο πολύ ταλαιπωρημένοι και εξαντλημένοι από την οδύσσεια της σύμπτυξης μέσα από τα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας και τις αντιξοότητες που αντιμετώπισαν, που καθημερινά πέθαιναν κατά εκατοντάδες. Οι αρχικά 1.200 περίπου νεκροί, ενταφιάστηκαν στη νησίδα Βίδος και σε διάφορα νεκροταφεία της Κέρκυρας. Επειδή όμως στη συνέχεια δεν υπήρχαν άλλοι διαθέσιμοι χώροι για τη ταφή των νεκρών, τα πτώματα ρίχνονταν στη θάλασσα, σε αυτό που ονομάστηκε «μπλε νεκροταφείο».  Περίπου 9.000 Σέρβοι στρατιώτες κοιμούνται τον αιώνιο ύπνο στο «μπλε νεκροταφείο.  Ο Σερβικός στρατός με τη βοήθεια των συμμάχων και του ντόπιου πληθυσμού, σύντομα συνήλθε, αναδιοργανώθηκε, εφοδιάστηκε με νέα υλικά και μεταφέρθηκε στη δυτική Μακεδονία, όπου και αποτέλεσε τη κύρια δύναμη των συμμάχων για τη διάσπαση του μέτωπου στο Ντομπροπόλιε του όρους Βόρας το 1918. Το μαυσωλείο εγκαινιάστηκε το 1936 και φιλοξενεί τις λειψανοθήκες 1.232 Σέρβων στρατιωτικών (των οποίων είναι γνωστά τα ονόματα) που προηγουμένως είχαν ενταφιαστεί σε νεκροταφεία της Κέρκυρας. Έξω από το μαυσωλείο και κάτω από μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα, βρίσκονται οστά άγνωστων Σέρβων στρατιωτών.

 

Ο Σερβικός ναός-μαυσωλείο του προφήτη Ηλία στη  κορυφή  του  Καϊμακτσαλάν (υψ. 2.524 μ)

Ιστορικά στοιχεία – Η μάχη του Καϊμακτσαλάν το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο του  1916

Το 1916 στο Μακεδονικό Μέτωπο, τα Γερμανό-Βουλγαρικά στρατεύματα κατείχαν το σύνολο της Ελληνογιουγκοσλαβικής μεθορίου, από τις Πρέσπες μέχρι τη Κερκίνη, και είχαν οργανώσει  την τοποθεσία τους ισχυρά, με αμυντικά έργα ακόμη και μόνιμης οχύρωσης. Με ιδιαίτερη επιμέλεια είχαν οργανώσει τις κορυφές του Καϊμακτσαλάν, τον Προφήτη Ηλία (υψ. 2.524 μ.), καθώς και τα ζωτικά υψώματα στο υψίπεδο Ντομπροπόλιε (Σοκόλ, Κόζιακας, Βετερνίκ). Ο Γάλος αρχιστράτηγος των συμμάχων, Σαράϊγ, αποφάσισε να εκτελεστούν τον Σεπτέμβριο του 1916 επιθετικές επιχειρήσεις στη Δυτική Μακεδονία, με σκοπό τη διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου στη περιοχή του Καϊμακτσαλάν, τη κατάληψη του Μοναστηρίου και την απώθηση των εχθρικών δυνάμεων πέρα από το ποταμό Εριγώνα. Η Κυρία Προσπάθεια ανατέθηκε στον Σερβικό στρατό που θα επεδίωκε να διασπάσει το Γερμανοβουλγαρικό μέτωπο στο Καϊμακτσαλάν (όρος Βόρας). Στις μάχες που ακολούθησαν από τις 12 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 20 Οκτωβρίου 1916, οι Σέρβοι κατέλαβαν ύστερα από σκληρό και εναλλασσόμενο αγώνα το ύψωμα 2.524 το οποίο και διατήρησαν. Αλλά απέτυχαν να καταλάβουν τα ζωτικά υψώματα στο Ντομπροπόλιε (καλή πεδιάδα), τα οποία παρέμειναν στους Βουλγάρους, με αποτέλεσμα το Μακεδονικό Μέτωπο να μη διασπαστεί. Στις πολύνεκρες μάχες στις κορυφές του Καϊμακτσαλάν, ο Σερβικός στρατός είχε 5.000 νεκρούς που ενταφιάστηκαν σε ομαδικούς τάφους. Μετά το τέλος του πολέμου, συγγενείς των θυμάτων και στρατιώτες που πήραν μέρος στη μάχη του Καϊμακτσαλάν, έχτισαν τον ναό – μαυσωλείο του Προφήτη Ηλία, αφιερωμένο στη μνήμη των νεκρών συμπατριωτών τους, χρησιμοποιώντας υπολείμματα υλικών από τη μάχη. Την ίδια εποχή η επίσημη Ελλάδα τηρούσε «αυστηρή ουδετερότητα», ευμενή όμως προς τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες.

 

Το Γερμανικό στρατιωτικό νοσοκομείο στο Μάλεμε της Κρήτης

Ακόμη και οι νεκροί κατακτητές της Ελλάδας, δικαιούνται μια θέση ανάπαυσης

 

Ένα Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο που ξεφεύγει από τα «καθιερωμένα»

Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο Δοϊράνης

Ένα χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του χωριού Δοϊράνη, συναντά κάποιος πρώτα το Βρετανικό στρατιωτικό νεκροταφείο Δοϊράνης και αμέσως στη συνέχεια το Ελληνικό, που ακολουθεί τα πρότυπα οργάνωσης των Βρετανικών. Το Ελληνικό νεκροταφείο φιλοξενεί τους 102 νεκρούς από την ομώνυμη μάχη του Σεπτεμβρίου του 1918 για τη διάσπαση του Μακεδονικού μετώπου.

Η μάχη της Δοϊράνης 18 και 19 Σεπτεμβρίου 1918

Η μάχη της Δοϊράνης αποτέλεσε μέρος της γενικής επίθεσης των συμμαχικών δυνάμεων για τη διάσπαση του Μακεδονικού μετώπου. Η κυρία επίθεση θα διεξαγόταν στο οροπέδιο του Ντομπροπόλιε και είχε ανατεθεί στον Σερβικό στρατό. Οι Ελληνοβρετανικές δυνάμεις θα επιτίθονταν δυτικά και ανατολικά της λίμνης Δοϊράνης, κατά της πολύ ισχυρά οχυρωμένης Βουλγαρικής τοποθεσίας, με σκοπό να αγκιστρώσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερες εχθρικές δυνάμεις. Αμέσως δυτικά της λίμνης Δοϊράνης ενήργησε η Μεραρχία Σερρών και αμέσως ανατολικά η Μεραρχία Κρήτης. Το 3^ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Σερρών είχε διατεθεί στην 22^η Βρετανική Μεραρχία (που ενεργούσε αριστερά από τη Μεραρχία Σερρών) και επιτέθηκε με κατεύθυνση την Πυραμίδα (ύψωμα Γκραν Κορονέ). Στο διήμερο αγώνα η Μεραρχία Σερρών, λόγω των μεγάλων απωλειών που υπέστη, τέθηκε εκτός μάχης.

Η επίτομη ιστορία της ΔΙΣ για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Π.Π. αναφέρει, όπως φαίνεται στο πίνακα, μόνο τις συνολικές απώλειες της Μεραρχίας Σερρών και δεν τις αναλύει σε νεκρούς και τραυματίες, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των νεκρών της, πλην αυτών του 3^ου Συντάγματος Σερρών. Μπορούμε όμως να εικάσουμε με βάση τις συνολικές απώλειες, ότι οι νεκροί του 1^ου και του 2^ου Συνταγμάτων της Μεραρχίας Σερρών ήταν πολύ περισσότεροι από τους 146 του 3^ου Συντάγματος. Υπόψη ότι ήταν τέτοια η σφοδρότητα του αγώνα, ώστε η τα Συντάγματα της Μεραρχίας Σερρών έχασαν σε νεκρούς και τραυματίες τους περισσότερους αξιωματικούς τους και μεταξύ των νεκρών βρίσκονταν ο διοικητής του 2^ου Συντάγματος Σερρών Συνταγματάρχης Θεόδωρος Μανωλάκης και ο διοικητής του Ι/2 Τάγματος Σερρών Ταγματάρχης Θεόδωρος Παπαλουκάς.

Όμως στο στρατιωτικό νεκροταφείο της Δοϊράνης βρίσκονται ενταφιασμένοι μόνο 102 νεκροί. Ούτε καν οι 146 νεκροί του 3^ου Συντάγματος Σερρών. Οι υπόλοιποι που βρίσκονται; Μπορώ να εικάσω με βεβαιότητα ότι οι πεσόντες μαχητές που αναπαύονται στο στρατιωτικό νεκροταφείο Δοϊράνης είναι του 3^ου Συντάγματος Σερρών και περισυλλέγησαν από το σημείο που έπεσαν από τη Βρετανική Μεραρχία. Ίσως και το νεκροταφείο να έχει κατασκευαστεί από τους Βρετανούς.

Οι νεκροί της Μεραρχίας Κρήτης λογικά θα πρέπει να έχουν ταφεί στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο των Μουριών που περιλαμβάνεται στην ιστοσελίδα του ΓΕΣ, για το οποίο όμως δεν καταδεικνύεται η ακριβής θέση του, αλλά ούτε και παρέχονται φωτογραφίες. Το wikimapia το δίνει στη βόρεια έξοδο του χωριού Σταθμός Μουριών, ενώ η ιστοσελίδα του ΓΕΣ στη κορυφή του Μπέλες (Κερκίνη).